Ölçüsüz-biçimsiz sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənən bir birləşmədir. Lüğətlərdə əsasən "ölçüb-biçmədən, götür-qoy etmədən, fikirləşmədən" mənasında izah olunsa da, daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah etmək mümkündür. Söz birləşməsi həm miqdar, həm də keyfiyyət baxımından nəzarətsizliyi, planlaşdırılmamışlığı, təsadüfiliyi və düşüncəsizliyi ifadə edir.
Etimoloji baxımdan "ölçü" sözü miqdar, kəmiyyət, həcm, standart və s. mənalarını, "biçim" isə forma, quruluş, təşkilat, üsul və s. mənalarını əhatə edir. "Ölçüsüz" və "biçimsiz" sözlərinin birləşməsi isə həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından nəzarətdən kənarda qalmışlığı, qeyri-müntəzəmliyi ifadə edir. Bu birləşmənin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsasən dəqiqlik, nizamlılıq, planlılıq və düşüncənin olmamasını bildirir.
Misal olaraq, "Hacı Əliqulu ölçüsüz-biçimsiz söz danışan adam deyil" cümləsində "ölçüsüz-biçimsiz" sözü Hacı Əliqulunun sözlərini dəqiq, düşünülmüş və məntiqli olduğunu vurğulayır. Yəni, o, sözlərini təsadüfi deyil, məqsədyönlü və dəqiq seçir. Bu kontekstdə söz birləşməsinin mənası "dəqiq olmayan, səliqəsiz, düşüncəsiz" kimi tərcümə edilə bilər.
Başqa bir kontekstdə isə, məsələn, "Ölçüsüz-biçimsiz yeyib içdi, sonra da xəstələndi" cümləsində "ölçüsüz-biçimsiz" ifadəsi nəzarətsiz yemək və içməni, həddindən artıq miqdarda qəbul edilməni bildirir. Bu halda həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından bir nəzarətsizlik mövcuddur.
Beləliklə, "ölçüsüz-biçimsiz" söz birləşməsi, kontekstdən asılı olaraq, həm müsbət, həm də mənfi mənalar daşıya bilər. Ancaq əsas mənası həmişə nəzarətsizliyi, düşüncəsizliyi, planlaşdırılmamışlığı və təsadüfiliyi ifadə edir.