Parıl-parıl sözü Azərbaycan dilində təkrarlanan sifətdir və "çox parlaq, güclü işıq saçan" mənasını ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "parıl-parıl parlamaq" kimi qeyd olunsa da, bu, sözün tam əhatəli izahını verməkdən uzaqdır. Əslində, "parıl-parıl" öz-özlüyündə müstəqil bir sifət kimi işlənir və əşyanın və ya hadisənin parlaqlığının intensivliyini və gözəlliyini vurğulayır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "parıl-" morfeminin kökü "par-" felindən törəyir. "Par-" felinin əsas mənası "işıq saçmaq", "parlamaq"dır. "-ıl-" isə artırma əlavəsidir, parlamanın intensivliyini ifadə edir. Beləliklə, "parıl-" "çox parlaq", "şiddətlə parlayan" mənasını verir. Təkrarlanan quruluş ("parıl-parıl") isə bu parlaqlığın həddini daha da artırır, göz oxşayan, göz qamaşdıran bir parlaqlığı təsvir edir.
"Parıl-parıl" sifəti müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn:
- Parıl-parıl gözlər: Bu ifadədə gözlərin canlılığını, şənləyini və ya həyəcanını ifadə edir. Gözlərin parıltısı daxili vəziyyəti əks etdirir.
- Parıl-parıl ulduzlar: Bu ifadədə gecə səmasında ulduzların çox parlaq və gözəl görünüşünü təsvir edir.
- Parıl-parıl qızıl: Bu ifadə qızılın parlaqlığını, təmizliyini və gözəlliyini vurğulayır.
- Parıl-parıl günəş: Bu ifadə günəşin çox parlaq şüalar saçdığını bildirir.
S. Rüstəmin "Hanı parıl-parıl parlayan gözlər?" misalında olduğu kimi, "parıl-parıl" sifəti əsasən canlı varlıqların gözlərinə aid edilərək, onların daxili halını, duyğularını əks etdirmək üçün işlədilir. Ancaq bu, qeyri-canlı əşyalara da aid edilə bilər, onların parlaqlığını və gözəlliyini vurğulayır.
Nəticə olaraq, "parıl-parıl" sifəti "çox parlaq, şiddətlə parlayan, göz qamaşdıran" mənasını verən intensiv bir sifətdir və müxtəlif kontekstlərdə əşyaların və hadisələrin parlaqlığını və gözəlliyini ifadə etmək üçün işlənir. Onun təkrarlanan quruluşu parlaqlığın həddini vurğulayır və bədii təsvir imkanlarını genişləndirir.