Plansız sifəti, əsas etibarilə, "əvvəlcədən müəyyən edilmiş plana əsaslanmayan", "plana uyğun olmayan", "plan üzrə həyata keçirilməyən" mənalarını ifadə edir. Bu, həm müəyyən bir fəaliyyətin təşkili, həm də nəticəsinin ortaya çıxması baxımından planlaşdırılmamışlıq, qeyri-sistematiklik, improvizasiya xarakteri daşıdığını göstərir. Sözün kökü olan "plan" sözü fransız dilindən (plan) gəlir və "xəritə, layihə, quruluş" mənalarını əhatə edir. Ona görə də "plansız" sözü, bu əsas mənalardan irəli gələrək, hər hansı bir qabaqcadan hazırlanmış xəritə, layihə və ya quruluşa uyğun olmayan hərəkət, fəaliyyət və ya hadisəni təsvir edir.
Plansızlığın səbəbi müxtəlif ola bilər: qəfil yaranan ehtiyaclar, improvizasiya qabiliyyəti, planlaşdırmanın olmaması, planlaşdırmanın qeyri-kafiliyi və ya planın reallaşdırılmasının mümkün olmaması kimi. Məsələn, "plansız tikinti" ifadəsi əvvəlcədən hazırlanmış layihə və ya icazəsiz aparılan tikinti işlərini ifadə edir. Bu, həm qanunsuzluq, həm də təhlükəsizlik riskləri, keyfiyyətsizlik və nəticədə iqtisadi itkilərə səbəb ola bilər.
Sözün işlənməsində nümunələr:
- Plansız xərclər: Əvvəlcədən nəzərdə tutulmayan, büdcəyə daxil edilməyən xərclər.
- Plansız səyahət: Əvvəlcədən planlaşdırılmadan, spontan şəkildə edilən səyahət.
- Plansız inkişaf: Əvvəlcədən müəyyən edilmiş strategiya və ya plana əsaslanmayan, qeyri-sistematik inkişaf.
- Plansız hərəkətlər: Düşünülməmiş, qərarsız və ya qeyri-müəyyən hərəkətlər.
Beləliklə, "plansız" sözü sadəcə olaraq "planın olmaması" mənasından daha geniş bir məna daşıyır və planlaşdırmanın olmaması nəticəsində yaranan nəticələri, xarakterik xüsusiyyətləri və potensial riskləri də əhatə edir.