Referat [lat. referre – məruzə etmək, məlumat vermək] termini, latın dilindən gələn "referre" felindən törəmişdir. Bu fel "məruzə etmək", "məlumat vermək", "istintaq etmək", "müraciət etmək" kimi mənaları əhatə edir. Beləliklə, referat sözünün əsas mənası, mövzunun ətraflı tədqiqatına əsaslanaraq onun qısa və sistematik şəkildə təqdim edilməsidir. Bu təqdimat şifahi və ya yazılı formada ola bilər.
Referat, əsasən elmi-tədqiqat işlərinin, oxunmuş ədəbiyyatın, keçirilmiş tədbirlərin və ya digər məlumat mənbələrinin qısa, lakin dolğun məzmununu özündə əks etdirir. Onun əsas məqsədi dinləyicilərə və ya oxuculara mövzu haqqında ümumi məlumat vermək, əsas ideyaları və nəticələri vurğulamaqdır. Referatda həmçinin mənbələrə istinadlar verilməli və mövzunun əsas aspektləri məntiqi ardıcıllıqla təqdim olunmalıdır.
Referatın yazılı forması, adətən, müəyyən struktur elementlərindən ibarətdir: giriş (mövzunun qısaca təqdimatı), əsas hissə (mövzunun əsas ideyalarının və arqumentlərinin təhlili) və nəticə (əldə edilmiş nəticələrin və çıxarışların xülasəsi). Şifahi referatlar isə daha sərbəst və interaktiv ola bilir, lakin eyni məntiqi quruluşa əsaslanır.
Referatın elmi işlərdən fərqi onun həcminin kiçik olması və əsasən məlumatın xülasəsini təqdim etməsidir. Elmi işlərin özünəməxsus metodologiyası, tədqiqat üsulları və dərin təhlili var. Referat isə daha çox mövzunun ümumi şəkilləndirilməsinə və onun əsas cəhətlərinin aydınlaşdırılmasına yönəlib.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Konfransda tələbə öz diplom işinin referatını təqdim etdi.
- Kitabın referatı onun əsas ideyalarını qısa və aydın şəkildə əks etdirir.
- Onun elmi referatı mühüm elmi kəşflərə dair qiymətli məlumatlar verir.
- Tədqiqatın referatı təcrübələrin nəticələrinin qısa məzmunudur.