Sağmal sözü Azərbaycan dilində əsasən heyvanlar üçün işlənən bir sifətdir. Lüğətlərdəki "südü olan, süd verən, sağılan" tərifi sözün əsas mənasını əks etdirir, lakin daha geniş və dəqiq bir izah təqdim etmək mümkündür.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "sağmaq" felləsindən törədiyini görürük. "Sağmaq" südü heyvanın məməsindən əl ilə və ya mexaniki vasitələrlə çıxarmaq mənasını verir. Bu mənada "sağmal" sözü, süd vermə qabiliyyətinə malik olan, yəni məməsindən süd sağıla bilən hər hansı bir heyvanı ifadə edir. "Süd verən" ifadəsi bu mənanı qismən əhatə etsə də, "sağılan" ifadəsi prosesə yönəldiyindən, tam əhatəli deyil. Çünki heyvan süd verə bilər, amma müxtəlif səbəblərdən (xəstəlik, yaş, s. ) sağılmaya bilər.
Ona görə də "sağmal" sözünün daha dəqiq tərifi belədir: Südünü sağılmağa yarayan, süd verən və sağıla bilən heyvanı ifadə edən sifət. Bu tərif həm heyvanın süd vermə qabiliyyətini, həm də südün sağılma imkanını vurğulayır.
Misallar:
"Sağmal inək" – Südü sağılan, süd verən inək.
"Sürünün içində bir dənə də olsun sağmal heyvan yoxdur" – Sürüdə südü sağıla bilən heç bir heyvan yoxdur.
Sözün daha nadir hallarda, mecazi mənada da işlədilmə ehtimalı var. Məsələn, şifahi nitqdə "sağmal" sözü, bir şeydən mənfəət əldə etmək mənasında, "faydalı", "gəlirli" mənalarını da ifadə edə bilər. Lakin bu, əsas mənasından kənara çıxan, daha az rast gəlinən bir istifadədir.