izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Sırtıq sözü Azərbaycan dilində əsasən sifət kimi işlənir və bir neçə məna çalarını ehtiva edir. Ən geniş mənası "utanmaz, həyasız, arsız, üzlü" olmaqla yanaşı, bu əsas mənanın genişləndirilmiş və daha incə mənaları da mövcuddur. Lüğətlərdə sadəcə "utanmaz" kimi verilən məna, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir.

Sırtıq insan həddini aşan, özünə hörmət etməyən, başqalarının hüquq və hiss-həyəcanlarına laqeyd yanaşan, öz mənfəəti üçün hər şeyi etməkdən çəkinməyən bir şəxsiyyətə işarə edir. O, özünü hər yerə soxur, hər hansı bir qadağa və ya ictimai norma onun davranışına təsir etmir. Bu mənada sırtıq, sadəcə utanmazlıqdan daha çox, müəyyən bir ehtiram və qayda-qanunsuzluq göstəricisidir. Yalnız utanmazlıq deyil, həm də özünü saxlamayan, aqressiv, hətta təcavüzkar bir davranış tərzi ilə səciyyələnir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "sırt" kökünün bu mənada "sərhəd", "hədd" mənaları ilə əlaqələndirilməsi ehtimalı yüksəkdir. Sırtıq insan, məcazi olaraq, öz hədlərini, sosial normaları nəzərə almadan, hər şeyin "sırtını" aşaraq hərəkət edir. Bu səbəbdən də özünü hər yerə soxma, başqalarının şəxsi məkanına hörmətsizlik kimi əlavə mənalar əldə edir.

Misal üçün, "İsfəndiyar: Mənim sırtıq adamdan xoşum gəlmir" cümləsində İsfəndiyar sadəcə utanmaz bir insandan deyil, hədləri aşan, özünü saxlamayan, öz mənfəəti üçün hər şeyi edə biləcək biri barədə danışır. Başqa bir nümunədə isə, "O sırtıq əməlləri ilə hamını bezdirdi" deyə bilərik. Burada "sırtıq əməllər" yalnız utanmaz deyil, həm də pis, qeyri-etik, cəmiyyətə zidd hərəkətlər mənasında işlənir.

Nəticə olaraq, "sırtıq" sözü sadəcə "utanmazlıq" mənasını ifadə etməkdən daha çox bir şəxsiyyət tipinə işarə edir. Bu şəxsiyyət tipi utanmazlıq, həyasızlıq, arsızlıq və özünə hörmətsizlik ilə yanaşı, öz mənfəəti üçün hər şeyə hazır olma, hədləri aşma və başqalarının hüquqlarına laqeyd yanaşma kimi xüsusiyyətlərlə səciyyələnər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz