Şamdan (ər. və fars. şəmʿdən < şəmʿ [şam] + dən [qoymaq üçün qab,altlıq]) - Şam qoymaq üçün hazırlanmış müxtəlif formalı və ölçülü, əsasən metal, bəzən də keramika, gil, şüşə və s. materiallardan hazırlanmış altlıq.
Şamdan sözü, etimoloji baxımdan ərəb və fars dillərindən Azərbaycan dilinə keçmişdir. "Şəmʿ" (şəm) ərəbcə "şam" mənasını verir, "dən" isə fars mənşəli olub, "qoymaq üçün qab, altlıq" mənasındadır. Beləliklə, şamdan sözünün tam mənası "şamı qoymaq üçün olan qab" olur.
Şamdanlar yalnız şamları saxlamaq üçün deyil, həm də evlərin, sarayların və ictimai yerlərin bəzəyinin əsas elementlərindən biri olub, müxtəlif materiallardan, bədii üslublarda hazırlana bilər. Onların formaları, ölçüləri, bəzəkləri dövrün estetik zövqünü və sənətkarlığının inkişaf səviyyəsini əks etdirir. Sadə, həndəsi formalardan tutmuş, mürəkkəb oyma və naxışlarla bəzədilmiş incə sənət əsərlərinə qədər geniş çeşiddə şamdanlar mövcuddur.
Misal olaraq, verilən cümlədəki "Otaqlarda yanan şamdanlar söndürülmüşdü" ifadəsi şamdanların işıqlandırma vasitəsi olaraq istifadə edildiyini göstərir. "Pəncərədən sarı şamdanlar asılardı" cümləsi isə şamdanların həm işıqlandırma, həm də bəzək əşyası kimi istifadəsinə işarə edir. Bu, şamdanların yalnız praktik funksiyasına deyil, həm də estetik dəyərinə diqqət çəkir.
Müasir dövrdə şamdanlar həm işıqlandırma məqsədi ilə, həm də interyerin bəzədilməsi üçün geniş istifadə olunur. Onlar müxtəlif materiallardan, üslublarda hazırlanır və evlərimizin, restoranların və digər yerlərin atmosferini tamamlayır.