Şantaj (fr. chantage) sözü Azərbaycan dilinə fransız dilindən keçmişdir. Etimoloji kökünü "şantaj" (chantage) sözü "şant" (chant - nəğmə, mahnı) felindən alır. Orta əsrlərdə Parisdəki ticarət mərkəzlərində mal satıcılarının öz mallarını satmaq üçün oxuduqları nəğmələrə "şant" deyilirdi. Sonralar bu termin, gizli məlumatlar və ya hədələrlə pul və ya başqa şeylər tələb etmək mənasında istifadə olunmağa başlamışdır. Beləliklə, "şantaja məruz qalmaq" ifadəsi ilə, kiminsə məxfilikdə saxlanılmalı olan məlumatları ifşa etməklə hədələmək və bu yolla ondan bir şey tələb etmək nəzərdə tutulur.
Azərbaycan dilində şantaj sözü, bir şəxsi ifşaedici məlumatları yaymaqla hədələyərək, ondan maddi və ya qeyri-maddi fayda əldə etməyə yönəlmiş qanunsuz hərəkəti bildirir. Bu, həm cinayət hüququnda, həm də mənəvi-etik baxımdan qəbuledilməz bir davranışdır. Şantaj hədə-qorxu ilə müşayiət olunur və qurbanın qorxusundan və ya təzyiqdən istifadə edilərək onun iradəsinin qırılmasına səbəb olur. Şantaja məruz qalan şəxs istəmədiyi halda müəyyən əməlləri yerinə yetirməyə və ya müəyyən əşyaları verməyə məcbur edilir.
Şantaj cinayətinin əsas elementləri bunlardır:
- Hədə: Qurbanı qorxutmaq məqsədi ilə edilən hədə-qorxu.
- İfşaedici məlumatlar: Qurbanın şərəf və ləyaqətini alçaldacaq, ona ciddi ziyan vuracaq gizli məlumatlar.
- Tələb: Qurbanın hədələrə məruz qalması nəticəsində istənilən faydanın əldə edilməsi.
Şantaj müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilər: "O, rəhbərliyi şantaja məruz qoymaqla vəzifəsində qaldı.", "Onun şantaja qarşı mübarizə apardığı bəlli idi.", "Bu, açıq-aşkar şantajdır!" kimi cümlələrdə şantajın cinayət xarakteri vurğulanır. Lakin daha yumşaq mənada da işlədilə bilər: "Həyat yoldaşı onu ailəni tərk etməklə şantaja başladı." burada şantaj qanuni deyil, lakin cinayət hüququ çərçivəsində deyil, daha çox psixoloji təzyiq kimi başa düşülür.