Şəhid (ər. شهيد - şahid – şahid, görən, bilici) sözü ərəb mənşəlidir. Əsl mənası “şahid”, “görən”, “bilici” olsa da, İslam dini və tarixi kontekstində xüsusi bir məna kəsb etmişdir. İslam dinində Allaha və Peyğəmbərə (s.ə.s) iman yolunda, haqq yolunda, ədalət uğrunda canını qurban verən, həlak olan insan kimi başa düşülür. Belə şəxs Allaha yaxınlığı və cənnəti qazanmış sayılır. Bu mənada şəhid, yüksək amal, məslək, əqidə və ya prinsip uğrunda həlak olan, canını fəda edən insan deməkdir. Şəhidlik, yalnız ölüm deyil, həm də iman və əqidə yolunda mübarizə və fədakarlığın simvoludur.
Lüğətlərdə verdiyiniz tərif ("Yüksək amal, məslək, əqidə yolunda ölən, həlak olan, canını fəda edən adam") doğru olsa da, tamamilə əhatəli deyil. Çünki şəhidlik anlayışı sadəcə ölüm hadisəsindən çox əvvəlki prosesləri də əhatə edir. Şəhid, yalnız fiziki ölüm anında deyil, həm də iman yolunda göstərdiyi mübarizə, cəsarət və fədakarlığı ilə də tanıınır. Bu səbəbdən, şəhid anlayışı, "iman uğrunda mübarizə aparan və canından keçən kəs" kimi də izah edilə bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Vətən uğrunda canından keçən əsgər şəhidlik zirvəsinə ucaldı.
- O, ədalət yolunda şəhid düşdü.
- Şəhidlərin qanı həmişə xalqın azadlığı üçün tökülmüşdür.
- Şəhidlərimizin xatirəsi əbədi yaşayacaq.
- Şəhid ailələrinə dövlət tərəfindən hər cür dəstək göstərilir.
Gördüyünüz kimi, "şəhid" sözü müxtəlif kontekstlərdə, həm konkret bir hadisəni (ölüm), həm də ümumi bir anlayışı (iman yolunda fədakarlıq) ifadə etmək üçün işlədilə bilər. Mətndə verilən misal cümlə ("Bu təmənnadəyəm, ey gül, ki, şəhidin mən olam; Ölərəm, qeyrini görməzəm") isə şairin şeir dilində şəhidlik arzusunu ifadə edir. Burada "şəhid" sözü daha çox metaforik mənada – yüksək bir məqsəd uğrunda özünü fəda etmək istəyi kimi işlədilib.