Tavar sözü Azərbaycan dilində əsasən "iri", "böyük", "yekə" mənalarında işlənən sifətdir. Lüğətlərdəki qısa izahı bu sözün zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir. Daha dəqiq bir izah üçün sözün istifadə sahələrinə və kontekstə diqqət etmək lazımdır.
Mənşəcə, "tavar" sözünün kökü türk dillərindəki "tav" və ya "tava" fel köklərinə gedib çıxır. Bu köklər "yayılmaq", "genişlənmək", "böyümək" kimi mənaları ifadə edir. Beləliklə, "tavar" sözünün əsas mənası "həcminə, ölçüsünə görə geniş, iri, böyük" olmaqdır. Bu məna daha sonra cismə, heyvana, insan bədəninə, hətta məsafə və vaxt ifadələrinə aid olaraq genişlənmişdir.
İstifadə sahələrinə nəzər salsaq, "tavar" sözünün müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyini görərik:
- Fiziki ölçülər: "Tavar bir ağac", "tavar bir ev", "tavar bir daş" – bu cümlələrdə "tavar" sözü cismin həcminin və ölçüsünün böyüklüyünü vurğulayır.
- Heyvanlar: "Tavar mal-qara", "tavar bir öküz" – burada söz heyvanın iriliyinə, bədən quruluşunun möhtəşəmliyinə işarə edir.
- İnsan bədəni: "Tavar adam", "tavar əllər" – bu zaman söz insanın bədəninin iriliyini, gücünü, qüvvətini ifadə edir. "Tavar əllər" ifadəsi bəlkə də fiziki qüvvəni daha çox ifadə edər.
- Məsafə və vaxt: (Nadir hallarda, daha çox dialektlərdə rast gəlinir) "Tavar bir yol", "tavar bir müddət" – bu istifadələr daha az rast gəlinir, lakin "uzun", "uzadılmış" mənasında işlənə bilər.
Qısacası, "tavar" sözü sadəcə "iri" və "böyük" sözlərinin sinonimi deyil. O, həcmi, ölçüsü, bədən quruluşu və hətta gücü ilə seçilən varlıqları təsvir etmək üçün istifadə olunan, məna çalarları ilə zəngin bir sifətdir. Kontekstdən asılı olaraq, "böyük", "nəhəng", "möhtəşəm", "qüvvətli" kimi sözlərlə əvəz oluna bilər, lakin hər bir halda özünəməxsus bir stilistik çalar daşıyır.