izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Təhəmmül (ər. تحمّل - taḥammul) sözü klassik ədəbi dilimizdə geniş istifadə olunan bir söz olub, "səbir etmək, dözmək, qatlaşmaq" mənalarını ifadə edir. Ərəb mənşəli olan bu sözün kökü "ḥ-m-l" olub, "daşımaq, yük daşımaq" mənasını verir. Bu kökdən törəyən "təhəmmül" isə daha çox metaforik bir mənada işlənir; yəni, çətinliklərə, əziyyətlərə, narahatlıqlara, xoşagəlməz vəziyyətlərə səbir və dözüm göstərmək, onları qəbul edib üzərinə götürmək mənasını ifadə edir.

Təhəmmül, sadəcə passiv bir dözüm deyil, eyni zamanda aktiv bir qəbulu da əhatə edir. Yəni, insan yalnız hadisələrə dözmür, həm də onları anlayışla və səbirlə qəbul edir. Bu, müəyyən bir dərəcədə fədakarlığı, başqalarına bağışlamanı və əfvkarlığı da əhatə edə bilər. Məsələn, "Təhəmmül etmək" ifadəsi insanın zorluqla qarşılaşdığı bir vəziyyətdə səbirli, sakit və anlayışlı davranmasını ifadə edir.

Ədəbiyyatda istifadəsinə baxdıqda, "təhəmmül" sözü çox vaxt çətin vəziyyətlərdə psixoloji dayanıqlığı, ruhi gücü və özünə nəzarəti vurğulamaq üçün işlədilir. İsmet xanımın "Lakin təhəmmüldən başqa çarə nə?" sözləri məhz bu mənanı əks etdirir; çətin bir vəziyyətdə başqa heç bir çıxış yolu olmadığını və yalnız səbir və dözümlə vəziyyəti dəf etməyin mümkün olduğunu göstərir.

Müasir Azərbaycan dilində "təhəmmül" sözü "səbir", "dözüm", "qalıcı", "səbrkarlıq" kimi sözlərlə sinonim kimi işlənə bilsə də, bəzən fərqli kontekstlərdə onlardan fərqlənə bilər. Məsələn, "səbir" daha çox bir hadisənin bitməsini gözləmək, "dözüm" isə çətinliyə qarşı fiziki və ruhi gücü ifadə edərkən, "təhəmmül" daha çox əxlaqi və psixoloji bir tərəfi vurğulayır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz