izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "tənləşmək" sözü əsasən "bərabərləşmək" mənasında izah olunsa da, bu izah kifayət qədər geniş deyil və sözün kontekstə bağlı olaraq əldə edə biləcəyi incə mənaları əhatə etmir. Tənləşmək, əslində, müəyyən bir səviyyəyə, həddə və ya vəziyyətə doğru yaxınlaşma, bərabərləşmə, uyğunlaşma prosesini ifadə edir. Bu proses həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından baş verə bilər.

Mənşəcə "tən" (bərabər, eyni) kökünə və "-ləşmək" (fəal proses əlavəsi) şəkilçisinə malikdir. Beləliklə, sözün əsas mənası "bərabər hala gəlmək" olsa da, bu bərabərlik müxtəlif kontekstlərdə fərqli şəkildə təzahür edə bilər. Məsələn, "Gecə-gündüz tənləşir" cümləsində "tənləşmək" gecə ilə gündüzün uzunluğunun bərabərləşməsi, yəni ekvinoksiy (güz-yaz və payız gecə-gündüz bərabərliyi) mənasını verir. Burada kəmiyyət bərabərliyi ön plandadır.

Ancaq "Hava hərdən çənləşir" cümləsində isə "tənləşmək" sözünün daha çox "dəyişib-dönmək, sabitləşmək" kimi bir mənası var. Burada hava şəraitinin müəyyən bir vəziyyətə doğru yaxınlaşması, sabit bir hala keçməsi nəzərdə tutulur. Bu, keyfiyyət bərabərliyinə daha çox yaxındır. Hava şəraiti dəyişkən olduğu üçün müəyyən bir hala "tənləşməsi" müvəqqətidir.

Qeyd etmək lazımdır ki, "tənləşmək" sözü şifahi nitqdə daha çox işlənir və ədəbi dildə daha az rast gəlinir. Sözün sinonimləri kontekstdən asılı olaraq "bərabərləşmək", "uyğunlaşmaq", "sabitləşmək", "dəyişmək" və s. ola bilər. "Tənləşmək" sözünün istifadəsində diqqət edilməli olan əsas cəhət onun kontekstə bağlı olaraq fərqli mənalar əldə edə bilməsidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz