izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Təpikatan sözü Azərbaycan dilində əsasən “təpik vuran”, “təpiklə vuran” mənasında işlənir. Lüğətlərdəki “bax təpikcil” ifadəsi isə daha çox istinad xarakteri daşıyır və sözün əsas mənasını aydınlaşdırmaq üçün istifadə olunur. Əslində, “təpikatan” “təpik” və “-atan” şəkilçisindən əmələ gəlmiş bir söz olub, feilin isim halına çevrilməsi ilə yaranmışdır. "-atan" şəkilçisi fəaliyyəti ifadə edir və hər hansı bir hərəkətin təkrarlanan və ya davamlı olaraq edilməsini göstərir. Beləliklə, "təpikatan" sadəcə tək bir təpik vurmasını deyil, dəfələrlə, davamlı olaraq təpik vurma hərəkətini bildirir.

Sözün mənasını daha da dəqiqləşdirmək üçün kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əlavə etmək olar. Məsələn, “təpikatan eşşək” deyərkən, sadəcə eşşəyin təpik vurmasını yox, əsəbiliyindən və ya təhdid altında qalaraq davamlı olaraq təpik vurma meylinin olduğunu ifadə edirik. “O, əsl təpikatan idi” deyərkən isə, şəxsin təpik vurmaqda bacarıqlı və ya hətta aqressiv olduğunu vurğulayırıq. Söz, əlbəttə, məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, “problemlərin təpikatanı” deyərkən, problemlərin davamlı olaraq zərər vurduğunu, təsirini sürdürdüyünü ifadə etmiş oluruq.

Etimalogiyasına nəzər salsaq, "təpik" sözü türk dillərindən gələn köhnə bir sözdür və fiziki təmas nəticəsində ayaqla vurma hərəkətini bildirir. "-atan" şəkilçisi isə Azərbaycan dilində çox geniş yayılmış, fəaliyyəti bildirən məhsuldar bir şəkilçidir. Bu şəkilçi vasitəsi ilə "oxuyan", "yazan", "çəkən" kimi çoxlu sayda sözlər əmələ gəlmişdir. "Təpikatan" sözünün quruluşunun bu cür sadə və aydın olması onun geniş yayılmasına və asanlıqla başa düşülməsinə səbəb olmuşdur.

Yekun olaraq, "təpikatan" sözü "təpik vuran", "təpiklə vuran" mənasından əlavə olaraq kontekstdən asılı olaraq "təpik vurmağa meyilli olan", "təpik vurmaqda bacarıqlı olan", hətta məcazi mənada "davamlı olaraq zərər vurmağa səbəb olan" kimi mənalarda da işlənə bilər. Sözün sadəliyi və mənalarının zənginliyi onun Azərbaycan dilinin ifadə imkanlarını genişləndirən bir element olduğunu göstərir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz