Təzələnmək sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "yenilənmək", "təravət tapmaq", "canlanmaq", "gəncləşmək" kimi mənalarda işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "yenilənmək" kimi verilmiş olsa da, bu, onun ifadə etdiyi bütün çalarları tam əhatə etmir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Etimoloji baxımdan, "təzə" kökü "yeni" mənasını verir və "-lənmək" əfəli isə bir prosesi, bir hal dəyişikliyini ifadə edir. Beləliklə, "təzələnmək" əslində "yeni bir hala gəlmək", "yeni bir vəziyyətə düşmək" mənasını da özündə ehtiva edir. Bu, sadəcə fiziki yenilənmə deyil, həm də ruhi, əqli, hissi yenilənməni əhatə edə bilər.
N. Xəzrini də misal götürək: "Təzə arzularım, təzə sözlərim; Bu gün ürəyimdə təzələnibdir." Burada şairin "təzələnmək" feli ilə ifadə etdiyi məna, yalnız fiziki deyil, əsasən ruhi və hissi bir yenilənmədir. Onun ürəyində yeni arzular, yeni sözlər meydana gəlib və bu, onun daxili aləmində bir canlanma, təravət yaratmışdır. Bu, "yenilənmək" sözünün verə bilmədiyi bir çaları əhatə edir.
Başqa nümunələrə baxaq:
- Bahar gəldi, təbiət təzələndi. (Bu cümlədə fiziki yenilənmə, təbiətin canlanması nəzərdə tutulur.)
- Uzun bir səyahətdən sonra özümü təzələmək üçün istirahətə ehtiyacım var. (Burada isə həm fiziki, həm də ruhi yorğunluqdan sonra bir canlanma, qüvvət toplama nəzərdə tutulur.)
- Qədim ev təmir olunduqdan sonra tamamilə təzələndi. (Bu cümlədə fiziki yenilənmə, bərpa olunma önə çıxır.)
Yekun olaraq, "təzələnmək" sözü "yenilənmək"dən daha geniş bir məna kəsb edir və müxtəlif kontekstlərə görə "canlanmaq", "təravət tapmaq", "gəncləşmək", "bərpa olunmaq", "ruhen yenilənmək" kimi çalarlarla ifadə oluna bilər. Sözün mənasını tam anlamaq üçün cümlənin kontekstini nəzərə almaq vacibdir.