Toplu1 sifəti "topu olan", "toplarla silahlanmış" mənasında işlənir. Lüğətlərdəki bu tərif, sözün əsas mənasını əks etdirir, lakin tam mənzərəni verməyə yetərli deyil. Daha dəqiq və geniş izah üçün sözün etimologiyasına və müxtəlif kontekstlərdə istifadəsinə nəzər salmaq lazımdır.
Sözün kökü olan "top" sözü, əsasən, kürəvi formaya malik, müxtəlif materiallardan hazırlanmış cisim deməkdir. "Toplu" sifəti isə bu "top" sözünə "-lu" şəkilçisinin artırılması ilə əmələ gəlmişdir. "-lu" şəkilçisi isə "malik olma", "sahib olma" mənasını ifadə edir. Beləliklə, "toplu" sözünün kökündən gələn əsas mənası "toplara sahib olan", "toplarla təchiz olunmuş" kimi təsvir oluna bilər.
Lakin "toplu" sözü yalnız hərbi kontekstdə deyil, daha geniş mənada da istifadə olunur. Məsələn, "toplu meyvələr" ifadəsində "toplu" sözü "bir yerə yığılmış", "dəstə-dəstə", "bir yerdə toplanmış" mənasını verir. Bu mənada söz, kəmiyyətin çoxluğunu və əşyaların yığcam şəkildə bir araya toplanmış olmasını ifadə edir. Bu isə, sözün mənasının "toplarla silahlanmış"dan daha geniş olduğunu göstərir.
Beləliklə, "toplu" sözünün tam və dəqiq tərifi aşağıdakı kimi verilir: Toplu1 sifəti, bir şeyin top, yəni kürəvi formalı cisimlərə sahib olmasını, yaxud da bir çox əşyanın, canlıların bir yerdə toplanmış, yığılmış, dəstə-dəstə halda olmasını bildirir. Həm hərbi (toplarla silahlanmış qoşun), həm də qeyri-hərbi (toplu meyvələr, toplu əhali) kontekstlərdə işlənir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir, ancaq əsasında "toplamaq", "yığmaq", "bir yerə toplaşmaq" fikri yatır.
Nümunələr:
- Qoşunun toplu hissələri düşmənə hücum etdi. (Hərbi kontekst)
- O, toplu meyvələri səbətə yığdı. (Qeyri-hərbi kontekst)
- Kənddə toplu əhali yaşayırdı. (Qeyri-hərbi kontekst)