Ağızsızlıq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında bir çox mənaları özündə birləşdirən çoxşaxəli bir termindir. Sadəcə "ağzında kəsər olmama" kimi quru bir tərifə sığışdırıla bilməyəcək qədər dərin və çoxcəhətli bir anlayışı ifadə edir.
Birinci mənası, sözün əsl mənasında, fiziki acizliklə bağlıdır. Ağızda danışmaq, müdafiə etmək, özünü ifadə etmək üçün lazım olan vasitələrin olmaması, yəni nitq orqanlarının zədələnməsi və ya inkişaf etməməsi nəticəsində yaranan vəziyyətdir. Bu mənada ağızsızlıq, səssizliyi, danışa bilməməyi ifadə edir.
Lakin ağızsızlığın daha geniş yayılmış və önəmli mənası ictimai-siyasi kontekstdə özünü göstərir. Bu mənada, ağızsızlıq, öz fikrini sərbəst ifadə edə bilməmək, haqsızlığa qarşı etiraz edə bilməmək, öz hüquqlarını müdafiə edə bilməmək kimi sosial və siyasi acizliyi bildirir. Bu, sözün əsl mənasında "sözü keçməmək", özünü ifadə etmək üçün imkanların məhdudluğu və ya tamamilə olmaması deməkdir. Bu mənada, ağızsızlıq, özünü ifadə etmə azadlığının məhdudlaşdırılması, təzyiqlər və repressiyalar səbəbindən yaranır.
Bundan başqa, ağızsızlıq, maddi ehtiyacı, yoxsulluğu və məzlumluğu da ifadə edə bilər. Sözün əsl mənasında "dilsiz" qalan insanlar, yəni ehtiyaclarını, problemlərini dilə gətirə bilməyən, kömək üçün səslənə bilməyən insanlar ağızsızlıq keçirir. Bu, həm də cəmiyyətdəki sosial ədalətsizliyin və bərabərsizliyin göstəricisidir.
Nəhayət, ağızsızlıq, cəsarətsizlik və qorxaqlıq kimi mənfi xüsusiyyətlərin ifadəsidir. Həqiqəti deməkdən, ədaləti müdafiə etməkdən, haqsızlığa qarşı çıxmaqdan qorxan insanlar da öz növündə ağızsızdırlar. Onlar öz fikirlərini gizlədir, susurlar və beləcə, öz ədalətsizliyə qarşı susmaqla haqsızlığa məhəl qoymayan insan kimidir.
Beləliklə, ağızsızlıq, sadəcə dilsizliyi deyil, fiziki, sosial, siyasi və mənəvi acizliyi, ehtiyacı, məzlumluğu, cəsarətsizliyi və susqunluğu ifadə edən mürəkkəb bir anlayışdır.