Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "dilsiz-ağızsız" ifadəsi əsasən "dilsiz" sözünün ikinci mənasına istinad edilir. Bu isə yalnız sözün birbaşa, fiziki mənasını əhatə etmir. Daha geniş mənada "dilsiz-ağızsız" ifadəsi acizlik, çarəsizlik, müdafiəsizliyi və səssizliyi ifadə edir. Bu, həm fiziki, həm də metaforik olaraq başa düşülə bilər.
Fiziki mənada, dilsiz-ağızsız bir insanın danışmaq qabiliyyətinin olmaması deməkdir. Lakin daha çox istifadə olunan metaforik mənası isə daha çox maraq doğurur. Bu mənada "dilsiz-ağızsız" öz hüquqlarını müdafiə edə bilməyən, öz fikirlərini ifadə edə bilməyən, haqsızlığa qarşı səsini çıxara bilməyən, ədalətsizliyə boyun əyən bir vəziyyəti təsvir edir. Bu, həm fərdlər, həm də sosial qruplar üçün tətbiq oluna bilər.
Misal olaraq verilən sitatda ("…Dilsiz-ağızsız, fəqir və yazıq anaların südünü əmən balalardan qorxaq, aciz və bacarıqsız nəsil əmələ gələcəkdir") "dilsiz-ağızsız" ifadəsi kasıb və zəif anaların övladlarının gələcəkdə də eyni acizlik və çarəsizlik içində yaşayacaqlarını, müstəqil və mübariz bir nəsil olmaqdan məhrum qalacaqlarını vurğulayır. Burada ifadə, həm maddi ehtiyacı, həm də iradi zəifliyi, mübarizə ruhunu əks etdirir.
Beləliklə, "dilsiz-ağızsız" ifadəsi sadəcə olaraq danışa bilməmək mənasından daha geniş və dərin bir mənaya malikdir. O, acizliyi, səssizliyi, müdafiəsizliyi və haqsızlığa qarşı müqavimət göstərə bilməməyi ifadə edən güclü bir metaforadır.