Axı ədatı, əvvəlki fikri daha inandırıcı etmək, sübut etmək və ya ifadəni gücləndirmək məqsədilə işlədilir. Söhbətə emosional rəng qatır, müəyyən bir intonasiya ilə ifadə olunur və bu intonasiya kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar ifadə edə bilir.
Məsələn, "Axı, mən sənə demişdim!" cümləsində "axı" ədatı, əvvəlki xəbərdarlığın nəzərə alınmamasının qəzəbini, narazılığını və ya təəccübünü ifadə edir. Bu halda "axı" etiraz və ya məzəmmət ifadə edir.
Başqa bir nümunə: "Axı, səni çox sevirəm!" cümləsində isə "axı" ədatı, sevgisinin dərinliyini, səmimiyyətini vurğulamaq üçün işlənir və xahiş, yalvarış kimi də qəbul edilə bilər. Bu halda "axı" müraciət edən tərəfin həssaslığını, arzularını ifadə edir.
Beləliklə, "axı" ədatının mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. O, yalnız bir fikri əsaslandırmaqla kifayətlənmir, həm də nitqə emosional yük əlavə edir, danışanın hisslərini, niyyətini və əhvalını ifadə edir. Bu baxımdan, "axı"nın funksionallığı sadəcə bir bağlayıcıdan daha genişdir; o, fikrin qəbul olunmasına təsir göstərmək üçün bir vasitə kimi işlənir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "axı"nın işlənməsi dil üslubundan, danışanın şəxsiyyətindən və söhbətin gedişatından asılı olaraq müxtəlif üslublarda ifadə oluna bilər – daha yumşaq, daha sərt, daha emosional və s.