Axtalamaq (f.) Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında "axtalamaq" sözü, əsasən kənd təsərrüfatı ilə bağlı spesifik bir əməliyyatı ifadə edir. Bu əməliyyat, əsasən heyvanların, xüsusilə də erkək heyvanların cinsiyyət orqanlarının (erkəklik vəzilərinin) kəsilməsini və ya çıxarılmasını bildirir.
Daha geniş mənada, "axtalamaq" sözü heyvanı cinsiyyət baxımından əməliyyata məruz qoymaq mənasını verir. Bu əməliyyat heyvanın cinsi yetişməsinin qarşısını almaq, bəzən isə onun aqressivliyini azaltmaq məqsədilə həyata keçirilir. Misal üçün, dananı və ya qoçu axtalamaq, bu heyvanların daha sakit və idarəolunan olmasını təmin edir.
Tarixi kontekstdə "axtalamaq" əməliyyatı heyvanların çoxalmasının idarə olunması və heyvandarlığın səmərəliliyinin artırılması üçün tətbiq olunurdu. Müasir dövrdə isə bu əməliyyatın tətbiqi, heyvanların rifahına olan yanaşma və etik normalara uyğun olaraq, ciddi şəkildə müzakirə olunur və hətta bəzi ölkələrdə qadağan edilə bilər.
Lüğətdə verildiyi kimi "burmaq" mənası ilə də əlaqələndirilə bilər. Lakin bu məna daha çox məcazi mənada, yəni bir şeyi tamamilə məhv etmək, əlil etmək mənasında istifadə oluna bilər. Məsələn, "işini axtaladı" ifadəsi işin tamamilə pozulması mənasını verər.
Beləliklə, "axtalamaq" sözünün mənası sadəcə "kəsmək" deyil, daha geniş bir konteksti əhatə edir və heyvanların idarə olunması, çoxalmasının tənzimlənməsi, həmçinin məcazi mənada bir işi tamamilə pozmaq mənasını da özündə ehtiva edir. Bu sözün istifadəsi zamanı kontekstin nəzərə alınması vacibdir.