Axtalanmaq sözü Azərbaycan dilində əsasən iki əsas mənada işlənir. Birinci və daha çox yayılmış mənası, erkəklik vəzilərinin çıxarılması, yəni heyvanlarda, xüsusən də erkək heyvanlarda cinsiyyət orqanlarının kəsilməsi əməliyyatını bildirir. Bu əməliyyat, heyvanların çoxalmasının qarşısını almaq, aqressivliyini azaltmaq və ya müəyyən xəstəliklərin qarşısını almaq məqsədilə aparılır.
İkinci mənası isə daha az yayılmış və əsasən dialektlərdə işlənən burulmaq, bükülmək mənasını ehtiva edir. Bu mənada axtalanmaq, bir şeyin öz oxu ətrafında fırlanması, bükülməsi və ya əyilməsi kimi başa düşülə bilər. Məsələn, bir ağac budağının küləkdən axtalanması və ya ipək parçanın burulması bu mənanı əks etdirə bilər.
Tarixən, axtalanma əməliyyatı heyvanların idarə olunması və istifadəsi ilə sıx bağlı olub. Xüsusilə də ev heyvanlarında, mal-qaranın yetişdirilməsi və idarə olunmasında bu əməliyyat geniş yayılıb. Müasir dövrdə isə heyvanların rifahı ilə bağlı narahatlıqlar artmaqla bərabər, axtalanma əməliyyatına münasibət də dəyişib və bir çox ölkədə bu əməliyyatın tətbiqinə məhdudiyyətlər qoyulub.
Sözün etimologiyası haqqında dəqiq məlumat olmasa da, "axtalamaq" felindən törəmə olduğu güman edilir. "Axtalamaq" sözünün kökü isə ehtimal ki, "axtar-" kökündən olub, "araşdırmaq", "tədqiq etmək" mənalarını ifadə edə bilər. Lakin bu ehtimal daha çox tədqiqat tələb edir.