Aqilanə (ər. aqil və fars. …anə) sifət və zərf kimi işlənən, köhnə üslublu bir sözdür. Əsas mənası "ağıllı, ağıla uyğun, ağıllı insana layiq" deməkdir. Bu, sadəcə "ağıllı" sözünün sinonimi deyil, daha dərin bir məna ehtiva edir.
"Aqilanə" sözü, hərəkətlərin və qərarların yalnız ağılla deyil, həm də hikmətlə, müdrikliklə, uzaqgörənliklə və düşünülmüş şəkildə həyata keçirilməsini ifadə edir. Sadəcə ağıllı olmaq kifayət deyil; aqilanə davranış, məntiqi düşüncə ilə yanaşı, əxlaqi prinsiplərə, ümumi rifaha və gələcək nəticələrə də diqqət yetirməyi tələb edir. Bir hərəkətin aqilanə olub-olmaması onun yalnız məntiqi ardıcıllığı ilə deyil, həm də sosial və etik nəticələri ilə ölçülür.
Məsələn, pul qazanmaq üçün qanunsuz bir iş görmək ağıllı ola bilər (məsələn, yüksək gəlir gətirə bilər), lakin aqilanə deyildir, çünki qanunsuzluq və əxlaqsızlıq kimi mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Aqilanə hərəkət, uzunmüddətli perspektivdə daha faydalı və ədalətli olan seçimdir. Bu söz, düşüncə tərzinin dərinliyini, müdrikliyi və ağılla yanaşı, əxlaqi ölçülərin də nəzərə alınmasını vurğulayır.
Tarixi kontekstdə "aqilanə" sözünün istifadəsi, dərin düşüncə və müdrikliyə sahib insanları təsvir etmək üçün daha çox seçilirdi. Bu, müasir dövrdə daha az işlənsə də, ədəbi əsərlərdə və məntiqi, əxlaqi düşüncəni tələb edən müzakirələrdə hələ də öz aktuallığını qoruyub saxlayır. Sözün zərifliyi və köhnə üslublu olması onun cazibəsini artırır və istifadəsini daha da dəyərli edir.