Aləmaray (ər. aləm + fars. ara) sifəti, əsasən şeir və nəsr əsərlərində istifadə olunan, dərin məna və estetik zənginliyə malik bir sözdür. Sadəcə "gözəl" və "parlaq" kimi tərcümə edilməkdən daha çox, aləmaray dünyanın öz gözəlliyini, cazibəsini, parlaqlığını ifadə edir. Dünyanın əsl bəzəyi, kainatın gözəllik simvolu kimi təsvir edilən bir varlığın və ya hadisənin xüsusiyyətini ifadə edir.
Bu sözün kökünə nəzər saldıqda, "aləm" (dünya, kainat) və "ara" (bəzək, zəriflik) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görürük. Beləliklə, aləmaray sadəcə gözəl görünüşü deyil, həm də kainatın gözəlliyinə, harmoniyasına və mükəmməlliyinə işarə edir. Sözün quruluşundan da göründüyü kimi, aləmaray, gözəlliyi ilə dünyanı bəzəyən, ona əzəmət və cazibə qatan bir şeydir. Bir növ, "dünyanın gözəlliyini özündə cəmləşdirən" mənasını da ehtiva edir.
Misal olaraq verilən "Şəmi-ruyin afitabi-aləmaradır sənin" beytində "sənin" zamirinin kimə aid olduğu bəlli deyil. Ancaq bu beyt şairin məhəbbət obyektini dünyanın bəzəyi, onun parlaq ulduzu, ən gözəl və cazibədar varlıq kimi təsvir etmək üçün aləmaray sözündən ustalıqla istifadə etdiyini göstərir. Aləmaray, həm də sevgiliyə duyulan dərin məhəbbətin, onun əvəzsiz gözəlliyinin və cazibəsinin ifadəsidir.
Ümumiyyətlə, aləmaray sözü sadəcə bir sifət deyil, həm də dərin məna və estetik duyğuları özündə ehtiva edən, şeir və incəsənət əsərlərində özünəməxsus bir rəng qatan bədii bir ifadə vasitəsidir. Onun istifadəsi əsərlərə xüsusi bir zəriflik və incəlik gətirir.