Mənası: Biristiqamətli funksiyalar – hesablama mürəkkəbliyi baxımından asan, lakin əks əməliyyatın (invers əməliyyatın) hesablama mürəkkəbliyi çox yüksək olan riyazi funksiyalardır. Başqa sözlə, funksiyanın nəticəsini əldə etmək asandır, ancaq bu nəticədən əvvəlki giriş dəyərini tapmaq isə praktik olaraq mümkün deyildir. Biristiqamətli funksiyaların varlığı riyazi olaraq tam şəkildə isbat edilməmişdir, lakin praktiki tətbiqlərdə istifadə olunan bir çox funksiya bu xüsusiyyətə yaxındır.
İstifadə Sahələri:
- Kriptoqrafiya: Biristiqamətli funksiyalar kriptoqrafik xəşlərin (hash funksiyalarının) əsasını təşkil edir. Məsələn, şifrələmədə parolların saxlanması üçün istifadə olunan xəş funksiyaları giriş parolunu biristiqamətli şəkildə bir xəş koda çevirir. Bu, parolların əsl dəyərlərinin məlum olmamasını təmin edir. Hətta xəş kodu ələ keçirildikdə belə, əvvəlki parolun tapılması çox çətin və ya praktiki olaraq mümkün deyildir.
- Rəqəmli İmza: Rəqəmli imzaların yaradılmasında da biristiqamətli funksiyalardan istifadə olunur. Sənədin məzmunu biristiqamətli funksiya vasitəsilə işlənir və alınan xəş kodu imza kimi istifadə edilir.
- Blokçeyn Texnologiyası: Blokçeyn texnologiyasında da biristiqamətli funksiyalar əhəmiyyətli rol oynayır. Bloklar arasındakı əlaqənin təmin olunması və məlumatların dəyişdirilməsinin qarşısının alınması üçün bu funksiyalardan geniş istifadə edilir.
- Verilənlərin Bütövlüyünün Təmin Edilməsi: Biristiqamətli funksiyalar verilənlərin bütövlüyünün təmin edilməsində də istifadə oluna bilər. Verilənlər dəyişdirildiyi təqdirdə, xəş kodu dəyişəcək və bu, dəyişikliyin aşkarlanmasını təmin edəcəkdir.
Qeydlər:
Praktikada istifadə olunan biristiqamətli funksiyalar tamamilə biristiqamətli olmaya bilər. Yüksək hesablama gücü olan sistemlərin inkişafı ilə bu funksiyaların əks əməliyyatının tapılması mümkün ola bilər. Ona görə də, biristiqamətli funksiyanın seçimi və tətbiqi zamanı təhlükəsizlik tələbləri nəzərə alınmalıdır.