Mənası: Məxfi girişli biristiqamətli funksiyalar – əsasında məxfi açarların mübadiləsi və açıq açarlı kriptosistemlər təklif edilmişdir.
İzah
One-way trapdoor function (biristiqamətli qapılı funksiya) kripotoqrafiyada istifadə olunan xüsusi bir funksiya növüdür. Bu funksiyaların iki əsas xüsusiyyəti vardır:
- Biristiqamətlilik: Funksiyanın hesablanması nisbətən asandır. Yəni, giriş dəyərini (x) verdikdə, çıxış dəyərini (y = f(x)) hesablamaq çox vaxt tələb etmir. Ancaq əksinə, çıxış dəyərindən (y) giriş dəyərini (x) tapmaq hesablama baxımından çox çətin, demək olar ki, mümkün deyildir. Bu xüsusiyyət funksiyanın "biristiqamətli" adlanmasına səbəb olur.
- Qapı (Trapdoor): Funksiyanın "qapısı" (trapdoor) isə xüsusi bir məlumatdır (adətən, gizli açar). Bu məlumat bilinən zaman, çıxış dəyərindən (y) giriş dəyərini (x) tapmaq nisbətən asan olur. Yəni, gizli açar funksiyanın "biristiqamətlilik" xüsusiyyətini aradan qaldırır.
İstifadə Sahələri
One-way trapdoor funksiyalarının əsasən istifadə edildiyi sahələr aşağıdakılardır:
- Kriptoqrafiya: Açıq açarlı kriptosistemlərin (məsələn, RSA) əsasını təşkil edir. Bu sistemlərdə şifrələmə və rəqəmli imza kimi əməliyyatlar bu funksiyaların xüsusiyyətlərinə əsaslanır.
- Hesablama təhlükəsizliyi: Parol mühafizəsi, giriş nəzarəti və digər təhlükəsizlik protokollarında istifadə olunur.
- Blok zəncirləri (Blockchain): Bəzi blok zəncirləri texnologiyalarında kriptoqrafik əməliyyatlar üçün istifadə oluna bilər.
Misallar
RSA algoritmi one-way trapdoor funksiyanın tipik nümunəsidir. Böyük ədədlərin faktorizasiyasının hesablama baxımından çətinliyinə əsaslanır. Gizli açar, böyük ədədin əsas amillərinin məlum olmasıdır.