Mənası: Protokol − sistemin müxtəlif komponentlərinə (məsələn, şəbəkənin qovşaqlarına) informasiyanı mübadilə etməyə imkan verən semantik və sintaksis qaydalar toplusudur.
İzah
Protokol, informasiya mübadiləsinin düzgün və effektiv aparılmasını təmin edən qaydaları, formatları və prosedurları müəyyən edir. Bu qaydalar həm məlumatın necə göndəriləcəyini (sintaksis), həm də məlumatın mənasını (semantika) müəyyən edir. Protokol olmadan, sistemin müxtəlif hissələri bir-biri ilə ünsiyyət qura bilməz və ya anlaşılmazlıqlar yarana bilər.
İstifadə Sahələri
- Kompüter Şəbəkələri: İnternet, lokal şəbəkələr (LAN) və digər şəbəkə növlərində informasiya ötürülməsi üçün (məsələn, TCP/IP, HTTP, FTP, SMTP). Bu sahədə protokolların əsas vəzifəsi məlumat paketlərinin göndərilməsi, qəbul edilməsi və etibarlı çatdırılmasını təmin etməkdir.
- Telekommunikasiya: Telefon əlaqələri, mobil rabitə və digər telekommunikasiya sistemlərində informasiya ötürülməsi üçün. Bu protokollar əlaqənin qurulması, saxlanması və kəsilməsini idarə edir.
- Proqramlaşdırma: Müxtəlif proqram komponentləri arasındakı ünsiyyəti tənzimləmək üçün (məsələn, API-lər və interfeyslər). Proqramlaşdırmada protokollar funksiyaların çağırılması, məlumatların mübadiləsi və səhvlərin idarə olunması üçün qaydalar müəyyən edir.
- Kriptoqrafiya: Şifrələmə və deşifrələmə üçün istifadə olunan qaydalar toplusu kimi. Bu protokollar məlumatın etibarlılığını və gizliliyini təmin edir.
- Beynəlxalq əlaqələr: Diplomatiya və beynəlxalq təşkilatlar arasında rəsmi razılaşmalar və müqavilələr kimi. Bu kontekstdə protokol davranış qaydaları və rəsmi əlaqələrin qurulması üçün standartları müəyyən edir.
Nümunələr
- HTTP (Hypertext Transfer Protocol): Veb səhifələrin göstərilməsi üçün istifadə olunan protokol.
- TCP (Transmission Control Protocol): Etibarlı və ardıcıl məlumat ötürülməsini təmin edən protokol.
- IP (Internet Protocol): İnternetdə ünvanlama və marşrutlaşdırma üçün istifadə olunan protokol.
- FTP (File Transfer Protocol): Faylların ötürülməsi üçün istifadə olunan protokol.