Xocalı adı, əsasən, iki variantda izah edilir: "Xoca Alı" və ya "Xoca Əli". Hər iki variant da "Xoca" titulunun əlavə olunduğu bir adın birləşməsindən ibarətdir. "Xoca" fars mənşəli bir söz olub, dini alim, müdrik, hörmətli şəxs mənasını verir. Beləliklə, Xocalı adı, "hörmətli Alı" və ya "hörmətli Əli" mənasını daşıyır. Bu, adın sahibi haqqında müəyyən bir sosial status və ya dini təcrübəyə malik olması haqqında fikir verir.
Ancaq adın mənası bu qədər sadə ilə kifayətlənmir. Xocalı adı, Dağlıq Qarabağ bölgəsində yerləşən və faciəli hadisələrlə yadda qalan eyniadlı şəhər ilə sıx bağlıdır. Bu səbəbdən, adın təkcə leksik mənası deyil, həm də tarixi və emosional kontekstinə diqqət yetirmək vacibdir. Şəhərin adı, əhalisinin əksəriyyətinin adının kökünə işarə edə bilər; yəni həmin ərazidə yaşayan insanların əcdadlarının adları arasında "Alı" və ya "Əli" adlarının geniş yayılmış olmasına işarə edir.
Tarixi mənbələrə əsasən, Xocalı ərazisinin qədim tarixə malik olduğu və müxtəlif mədəniyyətlərin təsiri altında inkişaf etdiyi məlumdur. Bu, adın etimologiyasına daha geniş bir perspektivdən yanaşmağı tələb edir. Ola bilsin ki, adın mənşəyi daha qədim köklərə malikdir və sadəcə "Xoca Alı" və ya "Xoca Əli" kimi tərcümənin arxasında daha mürəkkəb bir tarix gizlənir. Bu baxımdan, Xocalı adı, sadəcə bir ad deyil, həm də zəngin bir tarixi və mədəni irsin daşıyıcısıdır.
Nəticə etibarilə, Xocalı adı, özündə həm sadə bir məna (hörmətli Alı/Əli), həm də zəngin bir tarixi və emosional kontekst daşıyır. Bu ad, bir tərəfdən, adın sahibi haqqında məlumat verir, digər tərəfdən isə, faciəvi hadisələrlə əlaqəli bir şəhərin adının mənşəyinə işıq salır. Bu səbəbdən, Xocalı adını sadəcə bir ad kimi deyil, həm də bir tarixi və mədəni abidə kimi qəbul etmək daha düzgündür.