Qaçaq adı, Azərbaycan mədəniyyət və tarixinin ayrılmaz bir parçası olan, qəhrəmanlıq və mübarizə ruhunun simvolu olan bir termindir. Sadəcə "doğma yurdundan qaçqın düşən" ifadəsi ilə məhdudlaşdırmaq, bu zəngin mənanı ədalətlə əks etdirmir. Qaçaq, zülmkar və ədalətsiz bir sistemə qarşı silahlanmış, öz torpağını, xalqını və ədaləti müdafiə etmək üçün hər şeyi riskə atan bir insandır.
Onlar sadəcə qaçqın deyildilər; ədalətsizliyə qarşı üsyan edən, əsarət altındakı xalqın ümid ulduzu, zəiflərin və ehtiyacı olanların qoruyucusu idilər. Dağlarda gizlənərək, zülmkarlara qarşı qəhrəmancasına mübarizə aparırdılar. Onların həyatları, çətinliklərlə dolu olsa da, ədalət və azadlıq uğrunda mübarizənin simvolu olmuşdur. Qaçaqlar, folklorumuzda və ədəbiyyatımızda cəsarət, mətanət və vətənə sədaqət timsalı kimi təsvir olunmuşlar.
Qaçaq obrazı, Azərbaycan tarixinin müxtəlif dövrlərində, fərqli sosial-iqtisadi şərtlərə uyğun olaraq formalaşmışdır. Rus çarlığı dövründəki torpaq zəbtləri, sosial ədalətsizlik və yerli əhalinin istismarı, Qaçaq hərəkatının yaranmasına və güclənməsinə səbəb olmuşdur. Onlar, yalnız silahla deyil, həm də öz ədalətli hərəkətləri ilə xalq arasında hörmət qazanmışlar. Kasıblara kömək etmək, zəlilləri qorumaları, onları əfsanəvi qəhrəmanlara çevirmişdir.
Beləliklə, "Qaçaq" adı, sadə bir termindən çox, tarixin, ədalətsizliyin və qəhrəmanlığın iç-içə keçdiyi mürəkkəb bir məfhumdur. Bu ad, yalnız qaçqınlıq deyil, mübarizə, cəsarət, vətənə sədaqət və ədalət arzusunun ifadəsidir. Bu söz, Azərbaycanın tarixi və mədəni irsinin tərkib hissəsi olaraq, nəsildən-nəsilə ötürülməkdədir və gələcək nəsillər üçün də ilham mənbəyi olaraq qalacaqdır.