Ümmət adı, geniş mənada “xalq”, “camaat”, “millət” kimi anlayışları əhatə edən bir söz olaraq istifadə olunur. Lakin İslam mədəniyyətində və dini kontekstdə bu sözün daha dərin və spesifik bir mənası vardır.
İslamda ümmət, müəyyən bir peyğəmbərə (sallallahu əleyhi və səlləm) iman gətirən və onun təbliğ etdiyi dini qəbul edən insanların birliyini, birliyini ifadə edir. Bu birlik, sadəcə coğrafi yaxınlıq və ya etnik mənşəyə əsaslanmır; əksinə, imana, inanclara və peyğəmbərin təbliğ etdiyi əxlaqi dəyərlərə bağlılığa əsaslanır.
Beləliklə, ümmət yalnız bir xalq yox, həm də müəyyən bir dini və əxlaqi sistem ətrafında birləşmiş, ortaq məqsəd və dəyərlərə sahib bir icmadır. Onlar bir-birlərinə qarşı məsuliyyət daşıyır, bir-birinə dəstək olmalı, bir-birinin ehtiyaclarını qarşılamalıdırlar. Bu mənada ümmət, qardaşlıq, həmrəylik, ədalət və mərhəmət kimi dəyərlər ətrafında qurulmuş ideal bir cəmiyyət modeli kimi təqdim olunur.
Tarix boyu müsəlmanlar özlərini "ümətin bir parçası" kimi təqdim edərək bu birliyin əhəmiyyətini vurğulayıblar. Bu birlik, fərqli mədəniyyət, dil və coğrafi mənşəli insanları bir araya gətirərək İslam dininin gücünü və təsirini göstərir. Ümmət anlayışı, sadəcə bir məzhəb və ya tarixi bir qrup olaraq deyil, ədalətli, həmrəy və sülhsevər bir dünya qurma ideyasını da özündə ehtiva edir.
Qısaca, ümmət adı sadəcə bir xalq və ya camaat deyil; iman, birlik, qardaşlıq və ümumi məqsədlər ətrafında birləşmiş, ideal bir cəmiyyət modelini təmsil edən bir anlayışdır. Bu anlayış, İslam dininin fəlsəfəsi və əxlaq dəyərləri ilə sıx bağlıdır və tarix boyu müsəlmanların həyat tərzini, sosial quruluşunu və mənəvi dəyərlərini formalaşdırmışdır.