Ümmət sözü ərəb mənşəli olub (أمة - umma), "xalq", "camaat", "millət" mənalarında işlənir. Lakin sadəcə "xalq" və ya "camaat" kəlmələrinin sinonimi kimi qəbul edilməməlidir. Ümmət, ümumi bir dini, mədəni, milli və ya etnik bağlılıq əsasında birləşmiş insanların daha geniş bir qrupunu ifadə edir. Bu bağlılıq yalnız coğrafi yaxınlıqla deyil, daha çox paylaşılmış inanclar, dəyərlər və tarixi təcrübələr üzərində qurulur.
Ümmət sözü, milli və ya etnik mənsubiyyətdən daha çox, ümumi bir kimliyi vurğulayır. Məsələn, "islam ümməti" deyərkən, coğrafi sərhədlərdən kənara çıxan, ümumi dini inancları paylaşan geniş bir insan kütləsi nəzərdə tutulur. Eyni şəkildə, "türk ümməti" deyərkən, müxtəlif ölkələrdə yaşayan, amma özünü türk kimliyi ilə bağlayan insanların birliyindən bəhs edilir. Bu baxımdan, ümmət daha çox birliyə, birgəliyə, birlikdə olma hissinə işarə edir.
Misallar:
- "Bütün ümmət birlikdə bu çətinliyi dəf edəcəkdir." (Burada ümmət, bir çətinlik qarşısında birgə mübarizə aparan geniş bir qrup insanı ifadə edir.)
- "Ümmətin gələcəyi gənclərin əlindədir." (Burada ümmət, milli və ya dini mənsubiyyəti olan, gələcəyi əlində tutan bir nəsil qrupunu ifadə edir.)
- "O, ümmətinin fəxri idi." (Burada ümmət, şərəf hissi ilə bağlı olan, bir insanın mənsub olduğu geniş ictimai qrupu ifadə edir.)
Qeyd edək ki, "millət" sözü daha çox siyasi və coğrafi bir məfhumu ifadə edir, "xalq" isə daha geniş və ümumi bir termindir. Ümmət isə bu iki terminin arasındakı boşluğu doldurur, ümumi bir kimlik və bağlılıq əsasında birləşmiş bir qrup insanı təmsil edir.