Vicdan: Sadəcə "qəlblə hiss etmə" və ya "dəruni duyğu"dan daha çox şeydir. Vicdan, insanın öz əməllərinin, düşüncələrinin və niyyətlərinin mənəvi tərəfini qiymətləndirməsini təmin edən daxili bir səs, bir əxlaqi kompasdır. Bu, sadəcə bir hiss deyil, həm də əməllərimizin nəticələrini düşünmək, özümüzə və ətrafımızdakılara qarşı məsuliyyətimizin fərqinə varmaq qabiliyyətimizdir.
Vicdan, insanı yaxşılığa, ədalətə və həqiqətə yönəldən daxili bir gücdür. O, hər kəsdə fərqli şəkildə təzahür edir və fərqli mədəniyyətlərdə müxtəlif yollarla ifadə olunur, lakin əsas mahiyyəti dəyişməz qalır: əxlaqi doğru ilə səhv arasındakı fərqi ayırd etmək və buna uyğun davranmaq istəyi. Bu, yalnız yaxşı əməllərlə deyil, həm də pis əməllərə qarşı daxili müqavimətlə özünü göstərir.
Insaf kimi tərcümə edilən bu anlayış, sadəcə bir "mənəvi məsuliyyət hissi" ilə məhdudlaşmır. O, eyni zamanda empatiya, başqalarının duyğularını anlama və onlara qarşı həssas olma qabiliyyətini ehtiva edir. Vicdanlı insan başqalarının hüquqlarına hörmətlə yanaşır, ədalətsizliyə qarşı çıxır və öz hərəkətlərinin başqaları üzərindəki təsirini nəzərə alır.
Tarix boyu fəlsəfə və dinlər vicdanın təbiətini və əhəmiyyətini müxtəlif yollarla izah etmişlər. Bəziləri onu ilahi bir hədiyyə, bəziləri isə sosial təcrübənin məhsulu kimi qəbul edirlər. Ancaq bu müxtəlif baxış bucaqlarından asılı olmayaraq, vicdanın insan həyatında oynadığı mühüm rol danılmazdır. O, insanı daha yaxşı, daha ədalətli və daha məsuliyyətli olmağa çağırır və insanın mənəvi inkişafında əsas rol oynayır.