Azad – öz istəyi ilə hərəkət edən, heç bir məhdudiyyətə məruz qalmayan, əsirlikdə və ya həbsdə olmayan.
Antonimlər:
Məhkum
Məhkum sözü "azad" sözünün əsas antonimlərindən biridir. Məhkum olmaq, məhkəmə qərarı ilə azadlığının məhdudlaşdırılması, həbsxanada saxlanılması deməkdir. Bu antonim cütü hüquq, cinayət və cəza sahələrində geniş istifadə olunur. Məsələn, "o cinayət törətdiyinə görə məhkum edildi" deyəndə, "azad" vəziyyətdən "məhkum" vəziyyətinə keçidi ifadə edirik. Ədəbiyyatda da bu antonimlər əks-tezi yaratmaq üçün istifadə olunur. Bir obrazın azadlıq arzusunu vurğulamaq üçün onun məhkumluğunu göstərmək ədəbi vasitə kimi işlənir.
Diləklərin gah azad; gah məhkum olur sənin (B.Vahabzadə)
Əsir
Əsir sözü də "azad" sözünün antonimi olaraq işlənir. Əsirlik, zorla özgürlüyünün əlindən alınması, başqa birinin nəzarəti altında olmaq vəziyyəti deməkdir. Bu antonim, tarixi kontekstlərdə, müharibələr və döyüşlərlə bağlı mətnlərdə tez-tez istifadə olunur. Məsələn, "əsir düşmüş əsgərlər" ifadəsi bir qrup insanın azadlıqdan məhrum olduğunu göstərir. Ədəbiyyatda isə əsirlik, həm fiziki, həm də metaforik mənada, azadlığı məhdudlaşdıran hər hansı bir vəziyyəti ifadə edə bilər (məsələn, əsir düşüncələr, əsir ehtiraslar).
Təslim
Təslim sözü, kontekstdən asılı olaraq, "azad" sözünün antonimi kimi istifadə oluna bilər. Bu zaman "təslim olmaq" ifadəsi öz azadlığını, müstəqilliyini təhvil vermək, nəzarət altına düşmək kimi başa düşülür. Məsələn, "düşmənə təslim oldu" deyəndə, insanın öz azadlığını itirdiyini anlırıq. Bu antonim əsasən hərbi və siyasi kontekstlərdə işlənir.
Bağlı
Bağlı sözü "azad" sözünün antonimi kimi daha çox məcazi mənada işlənir. Bu zaman sözün mənası bir şeyə bağlı, asılı və ya məhdudlaşdırılmış olmağı bildirir. Məsələn, "bağlı düşüncələr", "bağlı qərar", "bağlı bir həyat". Bu istifadə daha çox ədəbiyyatda və nitqdə rast gəlinir.