Basmaq – fiziki təzyiq göstərmək, bir şeyə qüvvə ilə təsir etmək, bir şeyi digərinə sıxmaq mənasını verir. Həmçinin, düyməni, pedalı və ya digər mexaniki qurğuları işə salmaq mənasında da istifadə olunur. Məna kontekstə görə dəyişir.
Antonimlər:
Basmaq – Açmaq
Bu antonim cütü əsasən qapı, pəncərə, qutu və s. kimi şeylərin açılıb-bağlanması kontekstində istifadə olunur. "Basmaq" bu halda bağlamaq, qapımaq mənasında, "açmaq" isə əksinə, açıq vəziyyətə gətirmək mənasında işlənir. Həm məişət dilində, həm də ədəbiyyatda geniş yayılıb.
Dərhal qapını basıb, mətbəxə qayıtdı (Mir Cəlal).
Aç gözün, gözlərinin qurbanı; Bir tamaşa elə, gör dünyanı (A.Səhhət).
Basmaq – Buraxmaq
Bu antonim cütü bir əşyanı tutmaq və buraxmaq hərəkətlərini ifadə edir. "Basmaq" bu halda sıxmaq, möhkəm tutmaq, ələ keçirmək mənasında işlənilir. "Buraxmaq" isə əksinə, əldən buraxmaq, sərbəst buraxmaq, azad etmək mənasını verir. Həm məişət dilində, həm də ədəbiyyatda, eləcə də məcazi mənada istifadə olunur.
Nəriman... bu adamın əllərini tutdu, dizi ilə boğazını basdı (Mir Cəlal).
Barmaqları boşalıb kağızı buraxdı. B.Talıblı.