Birbaşa: Düz, əyri olmadan, vasitəsiz, dolayısı olmadan, açıq, aydın şəkildə olan; qısa yol ilə, maneəsiz.
Antonimlər:
Dolayı
Dolayı sözü "birbaşa" sözünün antonimi olub, əyri-üyrü, vasitəli, gizli, aşkar olmayan, dolama yol ilə ifadə olunan mənaları əhatə edir. "Birbaşa" açığı ifadə edərkən, "dolayı" məsələni ətraflı şəkildə, işarə, məcaz və ya naməlum yollarla bildirməyi nəzərdə tutur. Həm məişət dilində, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur. Dolayı ifadələr, çox vaxt həqiqəti yumşaltmaq, əsl məqsədi gizlətmək və ya inciməmək üçün işlədilir.
Mister Tomas ingilislərə məxsus bir soyuqluqla məsələni dolayısı ilə Həkimülmülkə bildirməyi qərara aldı (M.İbrahimov).
Bu nümunədə, Mister Tomas məsələni birbaşa deyil, dolayısı ilə, yəni gizli şəkildə bildirməyə qərar verir.
Əyri-üyrü
Əyri-üyrü ifadəsi də "birbaşa"nın antonimi kimi istifadə olunur və mənası "dolayı"ya yaxındır. Ancaq "əyri-üyrü" daha çox fiziki və ya məcazi mənada uzun, dolama yolu ifadə edir. Məsələn, "əyri-üyrü yol" birbaşa yola zidd olaraq, çətin və uzun bir yolu bildirir. Ədəbiyyatda daha çox təsviri mənada istifadə olunur.
Yazıq muzdur qolu boynunda sınıqçıdan qayıdıb, birbaşa öz xozeyninin yanına gəldi (S.M.Qənizadə).
Bu nümunədəki "birbaşa" sözü "əyri-üyrü" sözünün əksini, yəni qısa və düz yolu bildirir.