Vasitəsiz sifəti, əsas mənası etibarilə "vasitəsi olmayan", "doğrudan-doğruya olan", "arada heç bir vasitə, vasitəçi, aracı olmayan" mənalarını ifadə edir. Bu, bilavasitə sözünün sinonimidir və onunla bir çox kontekstlərdə qarşılıqlı əvəzlənə bilər. Lakin, nəzərə almaq lazımdır ki, "bilavasitə" sözü daha çox əlaqə, əlaqələndirmə, proses və ya hadisənin gedişi baxımından "aralıqsız", "fasiləsiz" mənasını da ehtiva edir. "Vasitəsiz" isə daha çox "aralıq elementi"nin olmaması üzərində vurğulayır.
Məsələn, "vasitəsiz təsir" desək, bu, bir hadisənin digərinə heç bir aracı olmadan, birbaşa təsir etdiyini göstərir. "Vasitəsiz əlaqə" isə iki obyekt və ya şəxs arasında aracı, vasitəçi, sistem və ya kanaldan istifadə olunmadan mövcud olan əlaqəni bildirir. "Vasitəsiz nitq" termininin qrammatikada işlənməsində isə, nitqin təbii, təbii halda, süni quruluş və ya formalardan uzaq, olduğu kimi ifadə olunmasını nəzərdə tutur. Yəni, dilin formal elementlərinin, xüsusən də incə ifadələrin, məcazların və ya ədəbi üslub elementlərinin minimuma endirildiyi bir dil istifadəsini təsvir edir.
Vasitəsiz sözünün mənşəyi Azərbaycan dilinin öz daxili imkanları ilə əlaqədardır. "Vasitə" sözünün "sifət" bildirən "-siz" şəkilçisi ilə birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Bu, sözün mənasının aydın və dəqiq anlaşılmasını təmin edir. Sözün sinonimləri arasında "bilavasitə", "birbaşa", "düz", "doğrudan" kimi sözləri göstərmək olar. Lakin, hər bir sinonim müəyyən kontekstdə fərqli nüanslar ifadə edə bilər.
Vasitəsiz sözünün cümlədə işlənməsinə dair nümunələr:
- Onun vasitəsiz köməyi sayəsində problemi həll etdik.
- Vasitəsiz müşahidə nəticəsində aldığı məlumatlar etibarlı idi.
- Vasitəsiz təsir nəticəsində əşyalar zədələndi.
- O, vasitəsiz nitqi ilə hər kəsin qəlbinə yol tapdı.
- Müharibədə vasitəsiz iştirak etmiş qəhrəmanlar ölkəmizin qürurudur.