Cəmləmək - bir neçə ədədi, hər hansı əşya və ya hadisəni bir yerə toplayaraq ümumi bir bütöv əmələ gətirmək, birləşdirmək mənasını verir. Bu söz həm riyaziyyatda, həm də gündəlik həyatda, eləcə də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Antonimlər:
Dağıtmaq
Dağıtmaq sözü cəmləməyin əksidir. Əgər cəmləmək birləşdirmək deməkdirsə, dağıtmaq ayırmaq, parçalamaq, səpələmək mənasını verir. Riyaziyyatda bu, cəmin tərs əməliyyatıdır. Gündəlik həyatda isə kütləvi bir şeyin ayrı-ayrı hissələrə bölünməsini, bir yerə yığılmış əşyaların səpələnməsini bildirir. Ədəbiyyatda isə dağıtmaq sözü həm fiziki, həm də mənəvi mənada istifadə oluna bilir. Məsələn, bir ordunun dağıdılması, düşmənin ordusunu dağıtması, və ya bir insanın ruhi vətəninin dağıdılması kimi.
Ley vurmuş quş tükü kimi;
dağıdır Yaponiyada gilanar çiçəklərini (R.Rza).
Ayırmaq
Ayırmaq da cəmləməyin antonimidir və əsasən iki və ya daha çox şeyin bir-birindən fərqləndirilməsini, aralarındakı fərqin vurğulanmasını bildirir. Bu, cəmləmənin əksinə olaraq, birliyi pozmaq, fərqləri önə çəkmək deməkdir. Həm gündəlik danışıqda, həm də elmi ədəbiyyatda istifadə olunur. Məsələn, iki ədədi bir-birindən ayırmaq, iki qrup insanı ayırmaq, və ya bir hadisənin əsas səbəblərini ayırmaq kimi.
Çıxmaq
Çıxmaq sözü əsasən riyazi əməliyyat kontekstində cəmləməyin əksidir. Əgər cəmləmək ədədlərin bir-birinə əlavə olunmasıdırsa, çıxmaq isə bir ədədin digərindən çıxarılmasını bildirir. Bu mənada cəmləmə ilə çıxma əks əməliyyatlardır.
Bu ədədləri bir-birinə cəmlə, onların cəmindən beşi çıx (“Hesab”).