Despotluq, hakimiyyətdə olan şəxsin və ya qrupun xalq üzərində mütləq və sərt hakimiyyəti, istəklərinin qeyd-şərtsiz yerinə yetirilməsini tələb etməsi, ədalətsiz və zalım davranışı ifadə edən bir anlayışdır. Bu anlayış siyasi, sosial və hətta şəxsi münasibətlərdə istifadə edilə bilər. Despotluq, demokratiya və azadlıq prinsiplərinin tam əksinədir.
Antonimlər:
Rəhmlilik
Rəhmlilik, başqasının əzab və kədərini hiss edib ona kömək etmək istəyi, mərhəmət, mülayimlik və bağışlama deməkdir. Despotluqdan fərqli olaraq, rəhmlilik anlayışı humanist yanaşmanı, başqalarına qarşı anlayışlı və tolerant olmağı, haqsızlığa qarşı mübarizəni əks etdirir. Rəhmlilik həm də ədəbiyyatda, məişətdə geniş istifadə olunur. Misal üçün, ədəbiyyatda rəhmli bir qəhrəmanın portreti çəkilə bilər. Məişətdə isə rəhmlilik, başqalarına qarşı qayğıkeş münasibətlə ifadə olunur.
"Onun rəhmliliyinə çox adam qiymət vermir."
Ədalət
Ədalət, hər kəsə haqqını vermək, haqsızlığa yol verməmək, bərabərlik və dürüstlük prinsiplərinə əsaslanan bir anlayışdır. Despotluq ədalətlə zidd anlayışdır, çünki despotluqda haqsızlıq, təzyiq və ayrı-seçkilik hökm sürür. Ədalət hüquq sistemində, sosial münasibətlərdə və hətta şəxsi həyatda vacib rol oynayır.
Azadlıq
Azadlıq, hər bir fərdin öz istəkləri və seçimləri əsasında yaşamaq hüququdur. Despotluq isə azadlığı məhdudlaşdırır, insanları zülm altında saxlayır. Azadlıq, demokratik cəmiyyətin əsas prinsiplərindən biridir və siyasi, sosial və fərdi həyatın bütün sahələrində özünü göstərir. Azadlığın olmaması despotluğun əsas əlamətlərindən biridir.
Humanizm
Humanizm, insanın dəyərinə, ləyaqətinə, hüquqlarına və azadlığına önəm verən fəlsəfi və əxlaqi bir yanaşmadır. Despotluq insan hüquqlarını tapdalayır, humanizm isə bu hüquqları müdafiə edir. Humanizm, despotluğun əksinə olaraq, tolerantlığa, əməkdaşlığa və sülhə üstünlük verir. Humanizm həm ədəbiyyatda, həm də sosial həyatda öz əksini tapır.