Dəbdəbəli - Zənginlik, əzəmət, lüks və var-dövlət içərisində olan, gözəl və şık, səliqəli, əzəmətli mənasını verir. Bu söz həm müsbət, həm də mənfi konnoatasiyalara malik ola bilər. Müsbət konnoatasiya zamanı dəbdəbəli sözü zənginliyi, gözəlliyi və rahatlığı ifadə edir, mənfi konnoatasiya zamanı isə israfçılığı, lovğalıq və süniyyəti ifadə edə bilər.
Antonimlər:
Sərt
Sərt antonimi kimi istifadə olunduqda, “dəbdəbəli”nin əksinə olaraq sadəliyi, rahatlığın olmamasını, lüksdən uzaqlığı, çətin və ağır şəraitləri ifadə edir. Bu söz daha çox məişət dilində, həmçinin ədəbiyyatda, sosial kontekstdə işlədilir. Məsələn, "dəbdəbəli ev"in antonimi "sərt ev", "dəbdəbəli həyat"ın antonimi "sərt həyat" ola bilər. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Məlumatın tamlığı üçün əlavə edək ki, "sərt" antonimi yalnız maddi deyil, həm də mənəvi kontekstdə istifadə oluna bilər, məsələn, “sərt tənqid”.
Sadə
Sadə antonimi olaraq, "dəbdəbəli"nin əksini, yəni sadəliyi, zərifliyi, süslənmənin olmamasını, qeyri-rəsmi və təbii bir görünüşü ifadə edir. "Dəbdəbəli geyim"in antonimi "sadə geyim", "dəbdəbəli mərasim"in antonimi "sadə mərasim"dir. "Sadə" sözü həm maddi, həm də mənəvi sahələrdə istifadə olunur, məsələn, "sadə insan", "sadə həyat".
Cəfali
Cəfali antonimi, "dəbdəbəli" sözünün tamamilə əksini, yəni çətinliyi, əziyyəti, yoxsulluğu, narahatlığı ifadə edir. Bu antonim əsasən ədəbiyyatda və sosial kontekstdə istifadə olunur. Məsələn: “Dəbdəbəli həyatdan sonra cəfali günlər başlamışdı.” Bu antonim cütü ziddiyyətli yaşam tərzlərini müqayisə etmək üçün ideal bir vasitədir.
Həsrətlə xatırlayır dəbdəbəli çağları (S.Rüstəm); İndi cəfalı günlər arxada qalmışdır (“Azərbaycan”).
Səliqəsiz
Səliqəsiz antonimi, "dəbdəbəli" sözünün təmizlik, səliqəlilik kimi aspektlərinə zidd olaraq, qarışıqlığı, nizamsızlığı, qeyri-səliqəliyi və çaşqınlığı ifadə edir. Bu antonim əsasən məişət dilində və təsviri ədəbiyyatda istifadə olunur. Məsələn: "Dəbdəbəli otaq"ın əksinə "səliqəsiz otaq" deyə bilərik.