Dərhal: Tez, gecikmədən, ani olaraq baş verən və ya edilən hərəkət, hadisə və ya vəziyyəti bildirən söz.
Antonimlər:
Gec
Gec sözü "dərhal" sözünün antonimi olaraq vaxt baxımından əks məna daşıyır. "Dərhal" ani və tez baş verən hadisələri ifadə edərkən, "gec" isə hadisənin gecikməsini, vaxtında baş verməməsini bildirir. Həm gündəlik danışıq dilində, həm də ədəbi əsərlərdə geniş istifadə olunur. Məsələn, bir işi dərhal etmək mümkün olmadıqda, "gec" etmək məcburiyyətində qalına bilər. "Gec" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur: bir işin gecikməsi, bir hadisənin gec baş verməsi, bir adamın gec gəlməsi, gec qalmaq və s.
Mart ayının on beşində bərk yağış yağdığı üçün səpin beş gün də gec başlandı (Ə.Vəliyev).
Təxirəsalınmış
Təxirəsalınmış sözü "dərhal"ın antonimi olaraq, bir işin və ya hadisənin qəsdən və ya məcburi səbəblərdən sonraya qaldırıldığını bildirir. Bu söz daha formal bir dilə malikdir və əsasən rəsmi yazılarda, qərarlarda və ya planlarda istifadə olunur. "Dərhal" ani hərəkəti ifadə edərkən, "təxirəsalınmış" isə hərəkətin, hadisənin sonraya qoyulmasını ifadə edir. Məsələn, bir görüşün dərhal keçirilməsi əvəzinə, onun təxirəsalınması haqqında qərar verilə bilər. Söz əsasən inzibati və rəsmi dillərdə rast gəlinir.
Ləng
Ləng sözü "dərhal"ın antonimi olaraq, hərəkətin yavaş və sürətsiz baş verməsini bildirir. Bu, "gec" sözündən fərqli olaraq, daha çox hərəkətin sürətinə yönəlikdir. "Dərhal" sürətli hərəkəti ifadə edərkən, "ləng" hərəkətin yavaşlığını ifadə edir. Məsələn, "dərhal cavab verdi" ifadəsi ilə "ləng cavab verdi" ifadəsi arasındakı fərq aydın görünür. Söz həm gündəlik danışıq dilində, həm də ədəbi əsərlərdə işlədilə bilər.
Dərhal pəncərədən çəkildi (A.Şaiq).