Sonradan-sonraya: Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində “sonradan-sonraya” sözü əsasən zərf kimi qeyd olunur və “axırda, bir az keçəndən sonra, bir qədər fikirləşəndən sonra” mənalarını verir. Lakin bu tərif, sözün ifadə etdiyi incə məna çalarlarını tam əhatə etmir. “Sonradan-sonraya” ifadəsi sadəcə vaxt faktorunu deyil, həm də bir müddət düşünmə, tərəddüd, mülahizə prosesindən sonra qərar verilməsini ifadə edir. Bu baxımdan, “sonra”, “axırda” kimi sözlərdən daha çox fikir prosesinin zaman elementinə təsirini vurğulayır.
Etimologiyası: Sözün mənşəyi aydın görünür: “sonra” sözünün təkrarı ilə əmələ gəlmiş bir birləşmədir. “Sonra” sözünün özü isə köhnə türk dillərindən gələn və “ardınca”, “daha sonra” mənalarını verən bir kökdən törəmişdir. “Sonradan-sonraya” ifadəsindəki təkrar, qərarın gecikməsini, qətiyyətsizlik və ya diqqətli düşünmə prosesinin uzunluğunu vurğulamaq üçün istifadə olunur.
İstifadəsi: “Sonradan-sonraya” ifadəsi əsasən danışıq dilində işlənir və yazılı dilə nisbətən daha az rast gəlinir. Cümlədə əsasən feilin əlavə hallarını izah edən bir zərf kimi işlədilir. Məsələn:
- İlkin təklifi rədd etdi, sonradan-sonraya razılığını bildirdi. (Bu cümlədə “sonradan-sonraya” tərəddüdü, fikir dəyişməsini bildirir.)
- Uzun müddət düşündü, sonradan-sonraya qərar verdi ki, səfərə çıxmasın. (Burada isə qərarın uzun müddət davam edən düşünmə prosesindən sonra verilməsi vurğulanır.)
- Sualı eşidəndən sonra biraz tərəddüd etdi, sonradan-sonraya cavab verdi. (Bu cümlədə tərəddüd və cavabın gecikməsi vurgulanır.)
Qısaca desək, “sonradan-sonraya” ifadəsi sadəcə “sonra” sözünün sinonimi deyil, fikir prosesinin müddətini və əhəmiyyətini vurğulayan, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif məna çalarları verən bir ifadədir.