Dərinlik – bir nöqtədən başqa bir nöqtəyə olan məsafənin şaquli və ya üfüqi istiqamətdə ölçüsünü bildirən anlayışdır. Bu anlayış müxtəlif kontekstlərdə, o cümlədən fiziki, metaforik və məcazi mənalarda istifadə olunur. Fiziki mənada dərinlik suyun, torpağın, quyuların və s. dərinliyini ifadə edir. Metaforik mənada isə dərinlik duyğuların, fikirlərin, əsərlərin və s. dərinliyini ifadə edir.
Antonimlər:
Dayazlıq
Dayazlıq dərinliyin əksidir. O, suyun, torpağın, bir şeyin səthə yaxınlığını, az dərinliyini ifadə edir. Dayazlıq həm fiziki, həm də məcazi mənada istifadə olunur. Məcazi mənada dayazlıq səthi, səthi olan, dərinliyi olmayan fikirləri, duyğuları, əsərləri ifadə edir. Dayazlıq adətən mənfi bir konnotasiya daşıyır, sığlığı, səthi düşüncəni bildirir.
Misal: "Gölün dayazlığı uşaqların suda rahat oynamasına imkan verirdi." (məişət)
"Onun əsərləri ideya dayazlığı ilə seçilirdi." (ədəbiyyat tənqidi)
Dərinlik-Dayazlıq antonim cütü haqqında geniş izah: Dərinlik və dayazlıq bir-birinin əksini təşkil edən anlayışlardır. Bir çox hallarda bu antonimlər sadəcə fiziki məsafəni bildirən kəmiyyətlər kimi yox, daha çox keyfiyyət xüsusiyyətlərini ifadə edən mənalarda istifadə olunur. Məsələn, dərin bir insanı dərin düşüncəli, mürəkkəb daxili aləmə malik insan kimi təsəvvür edərkən, dayaz insanı səthi düşüncəli, sığ hisslərə malik biri kimi qəbul edirik. Ədəbiyyatda bu antonimlərin istifadəsi əsərin mövzusunu, personajların xarakterini və müəllifin bədii üslubunu ifadə etməkdə mühüm rol oynayır.
Dərinlik çox gözəldir: sadə olarsa;
Nə çıxır o şeirdən, başımı yorsa? (M.Müşfiq)
Hər bir müəllif öz əsərində yaratdığı obrazı hərtərəfli, hətta dayazlığını əks etdirməlidir.