Divanəlik – ağıl və düşüncə qabiliyyətinin pozulması, şüur itkisi ilə müşayiət olunan bir vəziyyətdir. Bu, həm tibbi, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilər. Tibbi mənada divanəlik ağır psixoloji xəstəlikləri ifadə edir. Məcazi mənada isə hərəkət və ya düşüncənin ağlasığmaz, mantıqsız olması deməkdir.
Antonimlər:
Ağıllılıq
Ağıllılıq divanəliyin tam əksidir. Ağıllılıq – düşüncənin aydınlığı, sağlam məntiqə əsaslanan hərəkətlər, düşüncə sürətinin və dərk qabiliyyətinin yüksək olmasıdır. Ağıllı insan situasiyaları düzgün qiymətləndirir, məntiqli qərarlar qəbul edir və davranışlarında nizam-intizamlı olur. Həm gündəlik həyatda, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Malik onun ağıllılığının səbəbini bilirdi.
Sağlam düşüncə
Sağlam düşüncə, divanəliyin əksinə, məntiqi, rasional düşüncə tərzi deməkdir. Bu, həm özünü, həm də ətraf aləmi obyektiv qiymətləndirməyi, həyatın real problemlərini düzgün anlamağı və onlara effektiv həll yolları tapmağı əhatə edir. Sağlam düşüncə, ağıllılıq kimi, həm elmi, həm də gündəlik kontekstlərdə istifadə olunur.
Məntiq
Məntiq divanəliyin əksinə, əsaslara əsaslanan düşünmə və mühakimə aparma qabiliyyətidir. Məntiqi düşüncə, əsasların təhlili və nəticələrin çıxarılması prosesini əhatə edir. Divanəlikdə məntiqi düşünmə pozulur, halbuki sağlam düşüncədə məntiq hərəkətin əsasını təşkil edir. Elmi, fəlsəfi və gündəlik həyatda geniş istifadə olunur.
Normal düşüncə
Normal düşüncə, divanəlikdən fərqli olaraq, sosial normalara və standartlara uyğun olan, cəmiyyətin qəbul etdiyi düşüncə və davranış nümunələrini əks etdirən düşüncə tərzi deməkdir. Gündəlik həyatda, psixologiya və sosiologiya kimi sahələrdə istifadə olunur.