Əsas məna: Asanlıqla qıcıqlanan, hirsli, əsəbə tutulan, sakitsiz.
Antonimlər:
Sakit
Sakit sözü əsəbin əksinə olaraq, sakit və dinc bir vəziyyəti, ruhi tarazlığı ifadə edir. Həm insanlara, həm də ətraf mühitə aid oluna bilər. Məsələn, sakit bir insan həyəcanlanmır, qıcıqlanmır, hirslənməz. Sakit bir mühit isə gərginlikdən, səs-küy və qarışıqlıqdan uzaqdır. Həm gündəlik danışıq dilində, həm də ədəbi əsərlərdə geniş istifadə olunur.
Mollayev qaraqabaq, zəhmli və əsəbi bir adamdı (M.Hüseyn); Hər yer, hər tərəf sakit və durğun görünürdü (Mir Cəlal).
Səbirli
Səbirli sözü əsəbin əksini ifadə edərək, çətinliklərə, qıcıqlandıran hallara və ya gözləməyə dözümlülüyü bildirir. Əsəbi bir insan tez qıcıqlanarkən, səbirli insan sakitcə gözləyir və ya situasiyaya dözür. Bu söz həm gündəlik həyatda, həm də peşəkar mühitdə, məsələn, müəllim, həkim kimi peşələrdə vacib bir keyfiyyət kimi qəbul edilir.
Nümunə: Əsəbi sürücü tez-tez yol qaydalarını pozur, səbirli sürücü isə sakitcə hərəkət edir.
Dinc
Dinc sözü əsasən ruh halını ifadə edir və əsəbin əksinə olaraq, sakit, rahat və narahatlıqdan uzaq bir vəziyyəti bildirir. Həm fiziki, həm də ruhi dincliyi ifadə edə bilər. Ədəbiyyatda, xüsusilə təbiəti təsvir edən əsərlərdə geniş istifadə olunur.
Nümunə: Dinc bir axşam, sakit bir səs.
Sükunətli
Sükunətli sözü, səssizliyi, hərəkətsizliyi və sakitliyi ifadə edir. Bu söz həm insanlara, həm də əşyalara, hadisələrə tətbiq oluna bilər. Əsəbi bir insanın hərəkətləri və davranışları ilə sükunətli insanın hərəkətləri və davranışları arasında kəskin fərq vardır. Əsasən ədəbi üslubda istifadə olunur.
Nümunə: Sükunətli bir meşə, sükunətli bir axşam.