Əzəl: Zamanın başlanğıcı, əbədiyyətin başlanğıc nöqtəsi, hər şeyin yaranmasından əvvəlki dövr. Mənəvi və fəlsəfi kontekstdə istifadə olunur.
Antonimlər:Son
Əzəl - Son: Bu antonim cütü zamanın iki ucqar nöqtəsini ifadə edir. "Əzəl" hər şeyin başlanğıcını, "son" isə sonlanmasını bildirir. Həm fəlsəfi, həm də məişət kontekstində istifadə oluna bilər. Məsələn, bir hadisənin əzəldən mövcud olduğunu və sonsuza qədər davam edəcəyini, yaxud bir hadisənin sonunun gəldiyini bildirmək üçün istifadə olunur. Ədəbiyyatda zamanın axıcılığını, həyatın dəyişkənliyini göstərmək üçün tez-tez əzəl və son anlayışlarından istifadə olunur. Fəlsəfədə isə bu anlayışlar kainatın yaranması və sonu ilə bağlı mülahizələrdə mühüm rol oynayır.
Dizi üstə əzəl alıb başımı; Sildi lütf ilə qanlı göz yaşımı (A.Səhhət); Sonra bunu məsləhət görmədi (Mir Cəlal).
Həmişəlik
Əzəl - Həmişəlik: Bu cütlükdə "əzəl" zamanın konkret bir nöqtəsini, başlanğıcı təyin edərkən "həmişəlik" zamanın sonsuzluğunu, məhdud olmayan bir müddəti bildirir. "Əzəl" daha çox yaradılış, mənşə ilə bağlı istifadə olunur, "həmişəlik" isə bir şeyin daimi, dəyişməz xarakterini vurğulayır. Birinci əsasən mənəvi və fəlsəfi kontekstdə, ikincisi isə daha geniş istifadə dairəsinə malikdir (məsələn, "həmişəlik dostluq", "həmişəlik xatirə").
Başlanğıc (başlanğıc nöqtəsi)
Əzəl - Başlanğıc: "Əzəl" daha geniş, daha mütləq bir başlanğıcı, "başlanğıc" isə daha konkret və məhdud bir başlanğıcı ifadə edir. "Əzəl" daha çox metafiziki, "başlanğıc" isə daha çox fiziki və ya konkret hadisələrə aiddir. Məsələn, bir layihənin başlanğıcı konkret bir tarix ola bilər, ancaq əzəl zamanın əvvəlini, kainatın yaranmasını təmsil edir.