Mənası: Təmiz, saf, qarışıqsız, pak.
Antonimlər:
Qarışıq
Qarışıq sözü "xalis" sözünün antonimi olaraq, tərkibində müxtəlif elementlərin, maddələrin və ya hissələrin bir-birinə qarışdığını, saf olmadığını bildirir. Bu antonim cütü həm məişətdə, həm də elmi kontekstdə geniş istifadə olunur. Məsələn, kimyada "qarışıq" maddə tərkibində müxtəlif elementlərin və ya birləşmələrin olduğunu göstərir, halbuki "xalis" maddə yalnız bir elementdən və ya birləşmədən ibarətdir. Ədəbiyyatda da bu antonimlər müxtəlif məcazi mənalarda işlədilir.
Bu rənglərin qarışıq naxışı; otağımı baharlayır; ətirlər, könül dolusu qalaydı (R.Rza).
Çirkli
Çirkli sözü "xalis" sözünün antonimi olaraq, təmizliyə zidd olan, kirli, murdar, pak olmayan mənalarını verir. "Xalis" əsasən fiziki və ya kimyəvi təmizliyi ifadə edərkən, "çirkli" daha geniş mənada, həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən təmiz olmayanı ifadə edə bilir. Məsələn, "xalis su" deyəndə tərkibində heç bir qarışıq olmayan suyu nəzərdə tuturuq, "çirkli su" deyəndə isə kirli, tullantılarla qarışmış suyu nəzərdə tuturuq. Ədəbiyyatda "çirkli" sözü daha çox mənəvi çirkliliyi, əxlaqi pozğunluğu ifadə etmək üçün işlədilə bilər.
Qarışıq
Qarışıq sözü, ilk izahda olduğu kimi, burada da "xalis"in əksini ifadə edir. Ancaq bu təkrar izah daha fərqli kontekstlərdə istifadə olunmasını vurğulamaq üçündür. Məsələn, "xalis məlumat" və "qarışıq məlumat" ifadələrini müqayisə edə bilərik. Birincisi doğruluğu şübhə doğurmayan, təmiz məlumatı, ikincisi isə qeyri-dəqiq, səhv məlumatı ifadə edir.
Hə, bacı, mən əminəm ki, bu xalis brilyantdır (C.Əmirov).