Xanlıq – yüksək vəzifə, hakimiyyət, səltənət mənasını verən söz olub, tarixi, siyasi və sosial kontekstlərdə geniş istifadə olunur. Xanlıq həm də hakim olan xanın özünü, onun ailəsini və nüfuz dairəsini əhatə edə bilər. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Antonimlər:
Nökərlik: Xanlıq və nökərlik sözləri bir-birinin tam əksidir. Xanlıq hakimiyyət, yüksək vəzifə, nüfuz və sərvət simvolu olduğu halda, nökərlik tabeçilik, xidmət, aşağı sosial status və az imkanlar deməkdir. Bu antonim cütü əsasən sosial iyerarxiyanı, güc və tabeçilik münasibətlərini ifadə etmək üçün istifadə olunur. Tarixi mənbələrdə, ədəbi əsərlərdə və gündəlik danışıq dilində tez-tez rast gəlinir.
Ağsaqqallar gəlib xanlıq dəyirmanının yanında xanı gözləsinlər (Ə.Haqverdiyev); O bir neçə ilə nökərlik etmişdir (A.Məmmədrza).
Əsirlik: Xanlıq sərbəstlik, özünüidarəetmə və müstəqillik simvolu olduğu halda, əsirlik məcburiyyət, azadlığın olmaması və başqasının ixtiyarında olma deməkdir. Bu antonim cütü, həm tarixi kontekstdə (məsələn, bir xalqın xanlığının işğal edilməsi), həm də metaforik mənada (məsələn, əsirlikdə olan hisslər) istifadə oluna bilər. “Xanlıq dövründə ölkəmiz müstəqil idi, indi isə əsirlikdəyik” kimi bir cümlədə görmək olar.
Təbəəlik (tabeçilik): Xanlıq özünüidarəetmə və müstəqillik ifadə etdiyi halda, təbəəlik və ya tabeçilik başqasına tabe olma, onun qaydalarına əməl etmə deməkdir. Bu antonim cütü daha çox siyasi və hüquqi kontekstdə istifadə olunur. “Xanlığın süqutundan sonra xalq başqa bir imperiyaya tabe oldu” kimi bir cümlədə istifadə oluna bilər.