İstibdad, hakimiyyətin məhdudlaşdırılmadan, sərt və zülmkar tətbiq olunması, azadlıqların pozulması, xalqın iradəsinin nəzərə alınmaması mənasını verir. Bu söz əsasən siyasi və sosial kontekstlərdə işlədilir. İstibdad rejimi şəxslərə qarşı təzyiq, repressiya və qorxu yaratmaqla xarakterizə olunur. Tarix boyu bir çox ölkə və dövlətlərdə istibdad rejimlərinin mövcud olduğu müşahidə olunmuşdur.
Antonimlər:
Azadlıq
İstibdadın əsas antonimi azadlıqdır. Azadlıq, şəxsin öz həyatını, düşüncələrini və əməllərini müstəqil şəkildə idarə etmək, heç bir məcburiyyət və təzyiq olmadan yaşamaq hüququdur. Azadlıq həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə mövcud ola bilər. Azad cəmiyyətlərdə vətəndaşların hüquq və azadlıqları qanunla təmin edilir və hökumət onlara qarşı zorakılıq və təzyiq tətbiq etmir. İstibdad, azadlığın tam əksidir və onların birgə mövcudluğu qeyri-mümkündür.
Azadlıq hər kəsin ən qiymətli sərvətidir.
Səadət
İstibdad, xalqda qorxu və iztirab yaradan bir sistem olduğu halda, səadət xoşbəxtlik, rifah və rahatlıq deməkdir. İstibdad rejimlərində insanların səadətindən söhbət gedə bilməz. Səadət insan həyatının vacib tərkib hissəsi olub, azadlıq, ədalət və rifah ilə sıx bağlıdır. Ədəbiyyatda səadət və istibdad tez-tez ziddiyyətli mövzular kimi təsvir olunur.
Yoldaşlar, istibdad pəncəsində işləyən yüz minlərcə işçilər baş qaldırmadadır. Odlar yurdunun səadəti sənin, mənim səadətimdir.
Ədalət
Ədalət, haqqın təmin olunması, hər kəsin qanun qarşısında bərabərliyi, haqsızlığa və zülmə qarşı mübarizə deməkdir. İstibdad isə ədalətin tam əksidir; çünki istibdad rejimləri ədaləti pozur, haqsızlığa yol açır və güclülərin zəiflər üzərində hökmranlığı ilə xarakterizə olunur. Ədalətli bir cəmiyyətdə qanunların hamı üçün eyni şəkildə tətbiq olunması təmin edilir.
Demokratiya
İstibdadın bir başqa antonimi də demokratiyadır. Demokratiya, xalqın öz hökumətini seçmək, siyasi proseslərdə iştirak etmək və öz iradəsini ifadə etmək hüququ deməkdir. İstibdad rejimləri isə xalqın iradəsini sıxışdırır və hakimiyyəti öz əlində cəmləşdirir. Demokratiya və istibdad bir-birini istisna edən anlayışlardır.