Qaranlıqlaşmaq – işıqsızlaşmaq, qaranlığa qərq olmaq, tündləşmək, kölgə düşmək mənasını verən fellərdir. Bu fel, əsasən, işığın azalması, rəngin tündləşməsi və ya müəyyən bir ərazinin kölgədə qalması hallarında istifadə olunur. Həm konkret, həm də metaforik mənalarda istifadə oluna bilir.
Antonimlər:
Ağarışmaq: Qaranlıqlaşmağın əksidir. Ağarışmaq, işığın artması, rəngin açılmaması və ya ərazinin işıqlanmasını ifadə edir. Bu fel, ümumiyyətlə, fiziki və ya metaforik olaraq işıq və parlaqlıqla əlaqələndirilir. Məsələn, səhər açıldıqca göyün ağarışması və ya bir insanın utandıqdan sonra üzünün ağarışması bu antonim cütünün təzahürüdür. Ədəbiyyatda, ağarışmaq daha çox ümid, müsbət dəyişiklik və ya təmizlik hisslərini ifadə etmək üçün işlədilir.
Ayna Sənəm qarıgildən qaranlıqlaşanda qayıtdı (Ə.Məmmədxanlı).
Silsilə təpələrin zirvəsi ağarışırdı (İ.Şıxlı).
Parlamaq: Qaranlıqlaşmağın daha intensiv əksidir. Parlamaq, çox güclü işıq saçmaq, parlaq olmaq mənasını verir. Bu fel, adətən, günəşin, ulduzların və ya elektrik lampalarının işığı ilə əlaqələndirilir. Metaforik mənada isə, qüvvə, şöhrət və ya uğur kimi anlayışları ifadə edə bilər. Qaranlıqlaşmaqla müqayisədə parlamaq daha qabarıq və intensiv bir prosesi təsvir edir.
Aydınlaşmaq: Qaranlıqlaşmağın əks mənasını verən başqa bir sözdür. Aydınlaşmaq həm fiziki, həm də mənəvi mənada işıqlanmaq, anlaşılan olmaq, aydınlıq qazanmaq mənasını daşıyır. Məsələn, buludların dağılması ilə göyün aydınlaşması və ya bir məsələnin aydınlaşması kimi hallarda istifadə olunur.