Qeyz – güclü qəzəb, hiddət, qətiyyətli nifrət hissi. Adətən ədalətsizliyə, haqsızlığa, təhqirə və ya zülmə qarşı yönəlir. Qeyz hissi insanı aktiv hərəkətə, bəzən isə aqressiv davranışa sövq edə bilər. Həm gündəlik danışığımzda, həm də ədəbi əsərlərdə geniş istifadə olunur.
Antonimlər:
Mərhəmət
Mərhəmət qeyzin əksidir. Mərhəmət, rəhm, şəfqət, başqasının əzabına qarşı duyulan acıma və kömək istəyi deməkdir. Qeyz kəskin, düşmənçilik hissidirsə, mərhəmət mülayim, yaxşı niyyətli bir duyğudur. Həm gündəlik danışıqda, həm də ədəbiyyatda, xüsusilə də dini və fəlsəfi əsərlərdə geniş istifadə olunur. Mərhəmət insanı yaxşı işlər görməyə, başqasına yardım etməyə təşviq edir.
Bəli, mən ondan mərhəmət ummaqda səhv eləməmişəm (S.Qədirzadə).
Səbir
Səbir qeyzin əks tərəfini təmsil edir. Qeyz tez alovlanan, həyacanlı bir hissədirsə, səbir səbr, dözüm, sakitlik və hadisələrə qarşı sakit yanaşma deməkdir. Qeyzli insan hərəkətə keçməyə tələsir, səbirli insan isə vəziyyəti sakitcə qiymətləndirir və düşünülmüş qərar qəbul edir. Səbir həm gündəlik həyatda, həm də peşəkar fəaliyyətdə vacib keyfiyyətdir.
Sevgi
Sevgi qeyzin tam əksinə olan bir duyğudur. Qeyz nifrət, düşmənçilik əsasında yaranır, sevgi isə məhəbbət, hörmət, bağlılıq və başqasına qarşı xoş hisslərin əlamətidir. Sevgi insanı yaxşı əməllərə təşviq edir, qeyz isə əksini edir. Ədəbiyyatda sevgi və nifrət mövzusu tez-tez bir-birinə zidd olaraq təsvir olunur.
Mən qeyzimdən əsirdim (S.Qədirzadə).