Qısır – məhsuldar olmayan, övlad dünyaya gətirməyən, süd verməyən deməkdir. Bu söz əsasən heyvanlar üçün, xüsusilə də inək və qoyunlar üçün istifadə olunur, lakin məcazi mənada insanlara da aid edilə bilər.
Antonimlər:
Doğar
Doğar sözü qısırın antonimi olaraq, övlad dünyaya gətirən, bala verən mənasını verir. Əsasən heyvanlar üçün istifadə olunsa da, məcazi mənada bəhrəverlik, məhsuldarlıq mənasında da işlənə bilər. Həm ədəbiyyatda, həm də məişət dilində geniş yayılmışdır. Bu söz, heyvanların reproduktiv qabiliyyətini ifadə etməklə yanaşı, bitkilərin məhsuldarlığını ifadə etmək üçün də istifadə oluna bilər (məs., doğar torpaq).
Çobanlar doğar qoyunlara qış aylarında daha çox fikir verirlər.
Sağmal
Sağmal sözü əsasən süd verən heyvanlar üçün istifadə olunur və qısır sözünün antonimi kimi, südün bol olması, süd verən mənasını ifadə edir. Bu söz daha çox məişət dilində işlənir və heyvanların süd verilmə qabiliyyətini bildirir. Məcazi mənada, bəhrəverlik, sərvət və bol-bol əldə edilən şeyləri də ifadə edə bilər.
Südün dadını qısır əmən dana bilər (Ata. sözü); Gecə-gündüz çörəyini yeyib, çayını içib özünü də qumarda sağmal inək kimi sağırdı (S.S.Axundov).
Şirinin qızı qısır Narıngüllə bərk alışıb (İ.Əfəndiyev).