Təcili – tələsik, gecikmədən, dərhal edilməli olan iş və ya hadisəni bildirən sifətdir. Müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur və həm yazılı, həm də şifahi nitqdə geniş yayılıb. Təcililiyin səviyyəsi kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Bəzi hallarda həyati əhəmiyyət kəsb edir, digər hallarda isə sadəcə sürət tələb edir.
Antonimlər:
Təcili - Yavaş: "Təcili" sözü sürət və vaxt məhdudiyyətini ifadə edərkən, "yavaş" sözü əksinə, sürətin azlığını, gecikməni bildirir. "Təcili" daha çox rəsmi və ya ciddi kontekstlərdə işlənir (məsələn, tibbdə, hüquqda, iş dünyasında), "yavaş" isə daha çox gündəlik həyatda və ədəbiyyatda istifadə olunur. Fərq ondadır ki, "yavaş" sözü hərəkətin, prosesin sürətini ifadə edərkən, "təcili" daha çox hadisənin vacibliyini və sürətli həllini vurğulayır.
Təcili - Tənbəl: "Təcili" fəallıq, sürət və əzmkarlığı tələb edən hallarda işlənir. "Tənbəl" isə əksinə, hərəkətsizlik, fəaliyyətsizlik və səhlənkarlığı ifadə edir. "Tənbəl" daha çox insana aid edilir, "təcili" isə hadisələrə, vəziyyətlərə aid olaraq işlənir. Bu iki antonim bir-biri ilə yalnız dolayısı ilə əlaqəlidir: təcili bir işdə tənbəl davranmaq mümkün deyil.
Təcili - Gecikmiş: "Təcili" hadisənin dərhal həllini tələb etdiyini bildirərkən, "gecikmiş" hadisənin artıq vaxtından gec baş verdiyini ifadə edir. "Gecikmiş" həm zamanda, həm də səbəbdə gecikməni bildirə bilər. "Təcili" aktiv hərəkəti, "gecikmiş" isə passiv vəziyyəti ifadə edir.
Ədəbi nümunələr:
Bədirzadə ilə Anarbayevi təcili qərargaha çağırtdırdı. (S.Qədirzadə)
Çox yavaş yeriyirdi.